Zaterdag 6 september 2008, Concertgebouw Amsterdam
Chicago Symphony Orchestra o.l.v. Bernard haitink
Murray Perahia, piano
Mozart: Pianoconcert nr 24, KV 491
Sjostakovitsj: Symfonie nr. 4
Na Mahler 6 ging het orkest uit Chicago wederom vol aan de bak, met die grillige Vierde symfonie van Sjostakovitsj. Ik hoorde de symfonie ooit eens eerder, tijdens het Gergiev-festival in september 2001. Gergiev zou toen dirigeren, maar vanwege 11/9 twee dagen ervoor zat hij vast op een Amerikaans vliegveld, zodat de symfonie door Maxim Sjostakovitsj werd gedirigeerd. Het is een weerbarstig stuk dat ik geenszins een meesterwerk zou willen noemen. Maar het imponeert door zijn relatieve eigenzinnigheid en door de afwisselingen tussen kolossale en verstilde passages. Sommige andere symfonieën van Sjostakovitsj beluister ik thuis nog wel eens, maar deze Vierde moet je uitsluitend in de concertzaal horen. Met het Chicago Symphony en Haitink zit je dan natuurlijk erg goed. Wellicht dat Gergiev of Jansons meer Russische ziel in het werk zullen leggen, maar het klonk allemaal erg glanzend en fraai, en vanaf mijn podiumplaats heb ik evenzeer zitten genieten van het uitzicht - het blijven voor zo af en toe verrukkelijke plaatsen. En ja: het Chicago Symphony is een subliem orkest. Hun komend seizoenprogramma is om je vingers bij af te likken: Haitink die o.a. nog Bruckner 8, Mahler 2 en Schubert 9 komt doen, Chailly met Bruckner 5 en Mahler 10, Boulez met Strawinsky en meer van zulke heerlijkheden. Het aanbod in Amsterdam is geesnzins verkeerd, maar wie in Chicago woont hoeft op orkestgebied niet jaloers op ons te zijn.
Voor de pauze een vertrouwde combinatie: Haitink en Murray Perahia. Ik hoorde ze beiden samen voor het eerst tijdens één van mijn eerste bezoeken aan het Concertgebouworkest, in het voorjaar van 1986 met het Vijfde pianoconcert van Beethoven. Later ook nog eens in een ander Mozart-pianoconcert. Volgend voorjaar keren ze terug bij het KCO in het Schumann-concert. Nu dan met dat fraaie mineur-concert in c van Mozart dat een subtiele en afgewogen uitvoering kreeg. Bij Perahia is alles in balans, zozeer zelfs dat het soms allemaal wel erg perfect klinkt. Maar het mag van mijn hoor, zo oorstrelend mooi.
8 opmerkingen:
Ik hoorde de uitvoering van het pianoconcert op BBC3, de uitvoering tijdens de Proms, en was niet onder de indruk. Perahia speelde mooi en verzorgd, maar vond het orkestspel saai en log, er zat bijzonder weinig sprankeling in. Ik vind dat die logheid veel van Haitinks recente uitvoering van het 'klassieke' repertoire typeert (m.n. Mozart en Beethoven), maar dat zul je wel niet mogen zeggen...
ja hoor dat mag best gezegd worden,wat tegengas is zeer welkom!
Interessant wat een verschillende reacties Sjostakovitsj 4 oproept; je noemt het beslist geen meesterwerk - zelf vind ik het met afstand de interessantste van al zijn symfonieën, echt een werk waar de essentie van de 20ste eeuw uit spreekt. Ik kan er eindeloos naar luisteren, ook thuis (heb me zelfs de partituur aangeschaft, wat ik gewoonlijk alleen doe bij werken die me echt fascineren).
Ik vind het, samen met z'n 14e en 15e symfonie, ook een van de hoogtepunten uit het oeuvre van Sjos, het stuk kan van het begin tot eind een buitengewoon lange en spannende luisterervaring zijn. Het is fel expressionistisch en uitputtend maar ook al zo 100% Sjos. Die stormachtige strijkerspassages zijn erg opwindend en het crescendo in het laatste deel is om de rillingen van te krijgen en om het dan zo prachtig in stilte te laten eindigen.... daar zit je dan als publiek en dan moet je ook nog iets....
En die Mozart met Perahia/Haitink heb ik ook op de radio gehoord. Jammer dat Haitink's veranderende opvatting over Beethoven niet tot Mozart is doorgedrongen. Want dit klonk als een druilerige zondagmiddag jaren 50. Overigens hadden die Beethoven/LSO uitvoeringen iets kunstmatigs, die niet voort leken te komen uit eigen overtuiging en ontdekking maar meer om te bewijzen dat hij niet helemaal doof is voor wat er inmiddels is veranderd aan de manier waarop Beethoven zou moeten worden uitgevoerd.
Sjostakovitsj was zelf zo zeer onder de indruk van het werk, dat hij zei: "Het lijkt mij dat de Vierde symfonie op veel vlakken interessanter is dan al mijn latere symfonieën."
Ik vind ook zijn meest interessante symfonie en de meest ´alarmerende´ muziek die ik ooit gehoord heb en waar wellicht ´de essentie van de twintigste eeuw uit spreekt´ (Martien).
Op zaterdag 20 januari 1990 werd deze symfonie uitgevoerd in de Matinee door het Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Valery Gergiev. Ik was totaal niet bekend met de muziek van Sjostakovitsj en met dirigent Valery Gergiev. Ik moest toevallig in Amsterdam zijn dat weekend en dacht: een Russische componist uit de 20e eeuw gedirigeerd door een Rus, dat kan wel eens interessant zijn.
Het werd voor mij het meest memorabele concert dat ik ooit heb meegemaakt. Ik had een plaats op Podium Zuid achter de celesta die zo´n belangrijke rol heeft in de laatste maten ... Na een adembenemende stilte gevolgd door een onderdonderend applaus zie ik Gergiev nog in euforie de trap aflopen, de partituur in zijn handen pakken en naar het publiek zwaaien.
Wat overkomt mij? dacht ik ...
Herkenbaar! Ik maakte iets soortgelijks mee toen Rohdestvensky het stuk, ook ergens in de jaren '90, dirigeerde in Vredenburg, met het Rotterdams Philharmonisch als ik me goed herinner. Een van mijn meest duizelingwekkende en aangrijpende muzikale ervaringen ooit. Ik was er samen met iemand die het stuk niet kende en die na afloop een poosje volledig sprakeloos was.
Die uitvoering in Vredenburg heeft op meer mensen diepe indruk achter gelaten. Ik kan me de bijna clowneske uit de losse pols dirigeerstijl van Rohzdestvensky nog goed herinneren. Ik weet nog dat ik behoorlijk van de kaart ben geweest, zelfs dagen daarna nog. De radiouitzending bracht wel het gevoel terug maar kon natuurlijk niet tippen aan de ervaring op dat moment. Het is een verontrustend stuk. Aan de ervaring van JAB zou je eigenlijk kunnen afleiden dat Chicago/Haitink de kern van het stuk niet heeft geraakt.
Een reactie posten