15 december 2023

Opera 4 oktober 2023

Woensdag 4 oktober 2023, Teatro Nacional de São Carlos, Lisboa
Opera van Lissabon

Puccini: Madama Butterfly

Butterfly - Zarina Abaeva
Pinkerton - Carlos Cardoso
Sharpless - Stefan Astakhov
Suzuki - Cátia Moreso
Goro - Marco Alves dos Santos
Coro do Teatro Nacional de São Carlos
Orquestra Sinfónica Portuguesa o.l.v. Antonio Pirolli

Ik ben van de generatie dat er eerst alleen nog langspeelplaten waren. Maar al vrij snel kwam de CD en werd ik een early adapter. Mijn eerste complete opera op CD was Madama Butterfly van Puccini, de Decca-opname o.l.v. Serafin met Bergonzi en Tebaldi. Die viel me enorm tegen en dat heeft me heel lang weerhouden om van deze deze opera te houden. Maar pas sinds niet lang geleden (zie hier de weblog) vind ik Madama Butterfly een van de grandioze opera's uit het kernrepertoire. En daardoor moest ik natuurlijk ook naar deze uitvoering in Lissabon. Vooraf: ik vind Butterfly niet Puccini's meest aangrijpendste. Hoe mooi de muziek ook, en hoe uniek, het is een te voorspelbaar verhaal, en ofschoon La Bohème dat ook is: daarin word je veel vaker met je emoties tegen de wand geplakt. Desondanks: Butterfly behoort met Bohème, Tosca en in mindere mate Turandot tot de top-4 van Puccini, en als ik er een zou moeten kiezen, dan denk ik toch dat het de Bohème wordt. Maar goed, deze uitvoering van Butterfly was werkelijk prachtig. Abaeva en Cardoso zongen in de eerste akte de sterren van de hemel; wat een onverwacht goede bezetting. De tweede akte was niet minder fraai. In de derde akte bleek het toneelbeeld opeens verplaatst van de sfeervol-oriëntaalse uitbeelding naar een harde hedendaagse, en dat viel me rauw op mijn dak. Butterly was opeens een oude eenzame vrouw in een verlopen huiskamer met televisie, met een monotoon flatgebouw op de achtergrond. Ik kwam van een koude kermis thuis. Maar ja, een kennis die vlakbij mij woont ging enkele dagen later naar deze productie en zij vertelde me de clou: huwelijksbedrog is van alle tijden (het is niet voor niets een geaccepteerd Nederlands woord), dus dat vond ze wel een interessante wending. Enfin, je kunt er alles over vinden, maar dit was dus uiteindelijk een productie die 'blijft hangen'. 

07 december 2023

Concert 22 september 2023

Vrijdag 22 september 2023, Auditorium Gulbenkian, Lissabon
Maria João Pires, piano
Ignasi Cambra, piano
Lilit Gregorian, piano
Ricardo Castro, piano
Thomas Humphreys, bariton
Gyula Stuller, viool
Antonio Meneses, cello

Schubert: Marches militaires, D733, nr. 1 en 2
Schubert: Klavierstück, D946, nr. 2
Schubert: Frühlingsglaube, D686
Schubert: Wanderers Nachtlied II, D768
Schubert: Nachtstück, D672
Schubert: Fantasie in f, D940
Schubert: Pianotrio nr. 2, D929
Schubert: An die Musik, D547


Verspreid over drie avonden gaven Maria João Pires and friends afgelopen september vier Schubertiades, zoals Schubert zulke gevarieerde avonden met eigen muziek zelf ook gegeven zou kunnen hebben. Ik koos de tweede, vanwege drie Schubertstukken die me zeer lief zijn: het tweede Klavierstück (van de drie), de Fantasie in f voor piano vierhandig en het grootse Tweede Pianotrio. Wisselende bezettingen, waarbij geapplaudisseer tussen de stukken niet op prijs werd gesteld. Alle musici kwamen tegelijkertijd op en schoven aan rondom een grote tafel, met daarop wat versnaperingen en drank. Een kroonluchter maakte het plaatje af. De twee Marches militaires voor piano vierhandig werden mede door een blinde pianiste gespeeld; ze kwam op met een geleidehond die tijdens de uitvoering op zijn gemak voor de piano ging liggen en gemoedelijk de zaal in keek. Daarna speelde Pires, hier in Portugal natuurlijk oneindig populair, het tweede Klavierstück - ach wat is dat toch prachtig! Daarna een paar liederen en dan die twintig minuten durende Fantasie in f, zo weemoedig als Schubert maar zijn kan. Pires speelde hierin samen met Ricardo Castro. Na de pauze het Tweede Pianotrio, bijkans een symfonie voor viool, cello en piano dat drie kwartier duurt. Wat een meesterwerk! Helaas speelde Pires hier niet, maar Ricardo Castro speelde met gloed de dragende pianopartij. Tenslotte nog Schuberts ode aan de muziek. Er was nog wat improvisatiezang tussendoor, maar ik laat dat verder onvermeld omdat ik dat uiterst ongepast en lelijk vond; het deed afbreuk aan de sfeer van de avond. Maar verder: gewoon fijn om alleen maar Schubert te horen!

18 oktober 2023

Concert 14 september 2023

Donderdag 14 september 2023, Auditorium Gulbenkian, Lissabon Gulbenkian Koor en Orkest o.l.v. Lorenzo Viotti

Ligeti: Lux aeterna
Mahler: Symfonie nr. 7


Dit seizoen staan er meer concerten op mijn programma dan vorig jaar, te beginnen met Mahlers Zevende, niet bepaald zijn gemakkelijkste symfonie. Ik volg Lorenzo Viotti op Instagram en daar postte hij een lange video over zijn voorbereiding op de repetities en de drie concerten met dit programma, en vooral over zijn moeilijkheden met deze Zevende. Volgens Viotti zelfs een nog donkerder symfonie dan de Zesde, die hij begin dit jaar dirigeerde (zie hier de weblog). Voorafgaande aan het concert sprak hij in gelijke termen het publiek toe. Ondanks - of misschien wel vanwege - zijn eigen 'strijd' met dit stuk klonk er een uiterst gedetailleerde en overtuigende uitvoering, met relatief langzame tempi. Ik vind het zelf ook een ongemakkelijke symfonie, vooral vanwege dat rare laatste deel; het klinkt alsof Mahler niet meer wist wat hij als slotdeel moest componeren, en dan maar dat carnavaleske rondo schreef. Het eerste deel vind ik daarentegen grandioos, een van Mahlers beste delen. Als tegenhanger van deze donkere symfonie opende het concert met het negen minuten durend Lux aeterna van György Ligeti, een a capella koorstuk waar ik geen chocola van kon maken. Ik weet ook niet zeker of het koor het wel zo zuiver zong. Tijdens de uitvoering van dit stuk was de achterwand gesloten met een zwart doek. Tijdens het eerste deel van Mahlers Zevende ging dat open en keken we weer naar de (inmiddels) nachtelijke binnentuin van het Gulbenkian-complex.

16 september 2023

Opera 31 juli 2023

Maandag 31 juli 2023, Convento de Christo Tomar

Handel: Xerxes

Alunos de Ópera da 23e Edicão Curso Internacional de Música Vocal 2023
Orquestra Filarmonica das Beiras o.l.v. Leandro Alves

Een onverwacht cadeautje: een Handel-opera in het prachtige Convento de Christo in Tomar, op een kwartier rijden van mijn huis. Kennissen uit de buurt attendeerden me erop. Gratis toegang, en volle bak op deze maandagavond. Ik ken deze Handel-opera niet, maar hij werd flink ingekort; het duurde alles bij elkaar ruim anderhalf uur. De aria's waren flink korter dan normaal bij Handel; van de gebruikelijke ABA-vorm werd naar mijn idee alleen de eerste A gezongen. Helemaal OK, want zo zat de vaart er goed in. De ambiance was geweldig, en er werd zeer aanstekelijk gezongen en geacteerd door deze groep studenten van een of andere zomercursus. Vlakbij zat een jochie van een jaar of vier, en hij luisterde de eerste driekwartier vol aandacht, daarna ging hij op zijn rug liggen dagdromen. Het orkest speelde zeer vakkundig; het klonk allemaal heel fraai in deze open ruimte. Op de wanden werd zelfs de tekst in het Portugees getoond. De foto hierboven nam ik voor aanvang. Mooie avond!

31 augustus 2023

Opera 5 juni 2023


Maandag 5 juni 2023, Teatro Nacional de São Carlos, Lisboa
Opera van Lissabon

Verdi: Il trovatore
Leonora - Christiana Oliveira
Azucena - Cátia Moreso
Manrico - Ivan Gyngazov
Conte di Luna - Alessandro Luongo
Coro do Teatro Nacional de São Carlos
Orquestra Sinfónica Portuguesa o.l.v. Antonio Pirolli

Het is alweer bijna drie maanden geleden dat ik hierheen ging; in de tussentijd nog naar een andere opera geweest - beschrijving volgt. Het kwam er even niet van de weblog te schrijven. Komend seizoen veel meer concerten en wat opera's geboekt dan het afgelopen jaar, inclusief een reis naar een groot buitenlands operahuis. Ik ben deze voorstelling eigenlijk grotendeels vergeten. Wel weet ik dat ik niet heel erg onder de indruk was. En dat terwijl Il trovatore een van mijn lievelingsopera's is. Maar ik ken het stuk zo goed, vooral van de sublieme opname op DG o.l.v. Tullio Serafin met Carlo Bergonzi, Antionetta Stella, Ettore Bastianini en Fiorenza Cossotto, dat de zangers van deze uitvoering me niet bij de lurven wisten te grijpen. Christiana Oliveira en Ivan Gyngazov zongen verdienstelijk maar niet grandioos, en ook Cátia Moreso en Alessandro Luongo vond ik te weinig krachtig. Maar goed, misschien was ik niet helemaal in 'the mood', dat kan ook. De muziek blijft natuurlijk onverwoestbaar. Waar in Rigoletto en La traviata nog de driehoek sopraan, tenor en bas/bariton de kern van de handeling uitmaakt, voegt Verdi in Il trovatore er de mezzo-sopraanpartij van Azucena toe, wat de complexiteit van het verhaal, maar ook de muzikale diversiteit enorm doet toenemen. Grandioze opera!

10 mei 2023

Opera 24 april 2023


Maandag 24 april 2023, Centro Cultural de Belém
Opera van Lissabon 

Wagner: Der fliegende Holländer

Holländer -  Tomas Tomasson
Senta - Gabriela Scherer
Daland - Peter Rose
Erik - Peter Wedd
Timoneiro - Marco Alves Dos Santos
Coro do Teatro Nacional de São Carlos
Orquestra Sinfónica Portuguesa o.l.v. Graeme Jenkins >

Wagner in  Portugal? Ik hoorde alle Wagners in Amsterdam, en sommige in Londen en Wenen. Zie de opera-lijst hiernaast. Maar in Lissabon? Enfin, toen deze uitvoering maanden geleden online werd aangekondigd kocht ik een kaartje, maar tot de dag ervoor twijfelde ik of ik die 130 kilometer moest afreizen naar Belém, de toeristische trekpleister door dat torentje in de Taag, zo'n 10 kilometer ten westen van Lissabon. En laat op de avond weer terug. Ik overwon gelukkig mijn snobistische twijfels en reed al vroeg naar Belém, naar dat stomme torentje maar hoe prachtig overweldigend de facade van het klooster aldaar! En daartussen staat het Centro Cultural, modern, stijlvol en met een geweldig klinkend auditorium waar op deze zomerse maandagavond in april een verrassend grandioze uitvoering gegeven werd van Der fliegende Holländer. Ik begon deze muziek-weblog in 2005, en sindsdien hoorde ik live alle Wagner-opera's vanaf de Lohengrin tot de Parsifal meerdere keren elk, maar niet een keer de Holländer, dat was daarvoor bij de Nederlandse Opera, zo lang geleden dus. En ondanks dat Wagner in deze opera nog zoekende was naar zijn eigen stijl: wat een verrukkelijk stuk! De Holländer heeft zijn prachtige duistere aandeel. Senta haar heldinnenrol, Erik zijn tenorbravoure en Daland de sonore baspartij, en hoe waren deze rollen goed bezet! Tomasson zong met autoriteit de titelrol, Scherer een zuivere Senta, en Rose is nog steeds een geweldige zanger - bij DNO zong hij o.a. Ochs in Der Rosenkavalier. De hoofdrol werd echter opgeëist door het koor, dat hoorbaar en zichtbaar los ging - met name aan het begin van de derde akte. Het was een feest om te zien en te horen - en het Portugese publiek luisterde ademloos, maar betoonde zich na afloop als Wagner-liefhebbers pur sang; het applaus was terecht grandioos. De enscenering was simpel-praktisch, ondersteund door een videoscherm dat in de demonische koorpartij van de Holländer-schippers deed huiveren. Heerlijk om opeens deze opera na zoveel jaar opnieuw te horen en te waarderen.
Ik beluisterde enkele weken voor deze uitvoering de bekende opname van Klemperer met Theo Adam en Anja Silja als Holländer en Senta, maar pakte tijdens het schrijven van deze weblog toch die andere opname uit mijn cd-kast en die ik gewoon beter vind: de live-opname uit Bayreuth onder leiding van Karl Böhm, met Thomas Stewart als Holländer en Gwyneth Jones als Senta. In hun 'liefdesduet' aan het slot van de tweede akte blaast Jones iedereen de tent uit, maar wat een stem en hoe grandioos de climax!

07 april 2023

Recital 20 maart 2023

Maandag 20 maart 2023, Auditorium Gulbenkian Lissabon
Grigory Sokolov, piano

Purcell: Suite nr. 2, 4 en 7
Purcell: Ground in Gamut, A New Irish Tune, A New Scotch Tune
Purcell: Trumpet Tune, Round O, Chaconne
Mozart: Sonate nr. 13 in Bes, KV 333
Mozart: Adagio in b, KV 540


Op drie dagen na precies tien jaar geleden de laatste keer bij een recital van grootmeester Sokolov (zie hier), maar dat maakte zoveel indruk dat ik voor dit optreden apart naar Lissabon reed, en ik werd wederom niet teleurgesteld. Sokolov is een meester in subtiliteit - drie kwartier Purcell en dan toch een afgeladen zaal in de ban houden! Na de pauze Mozart, waarin hij in de Sonate alle herhalingen speelde en afsloot met het tien minuten durende, aangrijpende Adagio. Net als in 2013 speelde hij daarna zo'n zes toegiften, waaronder Chopin, Brahms en ondanks de kleinere vleugel uiterst volbloedig die geweldige Prelude op. 23 nr. 2 van Rachmaninov, eindelijk voor mij de eerste keer live, en hoe! De reis alleszins waard!

01 april 2023

Opera 5 maart 2023

Zondag 5 maart 2023, Teatro Nacional de São Carlos, Lisboa
Opera van Lissabon

Donizetti: Lucia di Lammermoor
Lucia - Rita Marques
Edgardo - Luis Gomes
Enrico - Gezim Myshketa
Raimondo - Fabrizio Beggi
Arturo - Marco Alves dos Santos
Coro do Teatro Nacional de São Carlos
Orquestra Sinfónica Portuguesa o.l.v. Antonio Pirolli
Wederom een Donizetti-opera, met wederom de Portugese sopraan Rita Marques in de hoofdrol (zie hier de vorige keer in L'elisir d'amore). Ze is een meer dan uitstekende belcanto-zangeres. Geen grote luide stem, maar zuiver, wendbaar en ook gewoon mooi. Ik zat in een soort van loge op de derde verdieping, maar had een prima uitzicht op het toneel en de orkestbak en het klonk allemaal geweldig. Prima zangers, maar een uitermate bevreemdende enscenering, waarin modern en klassiek door elkaar heen liepen. De waanzinscène was uiterst curieus: Lucia stapt opeens in moderne kledij in een auto, en zingt al autorijdend haar ondergang tegemoet. Op de achteruitkijkspiegel een camera zodat ze op en scherm achterop het podium groot werd geprojecteerd. Halverwege de scène stapt ze even uit, daarna weer in en rijdt ze zich uiteindelijk zogenaamd te pletter. Tja, zulke moderne regisseursfratsen had ik al een poosje niet meer gezien (vroeger bij De Nederlandse Opera meer regel dan uitzondering). Desondanks een fijn middagje opera. Binnenkort zelfs naar Wagner!

26 maart 2023

Concert 18 februari 2023

Zaterdag 18 februari 2023, Auditorium Gulbenkian, Lissabon Gulbenkian Orkest o.l.v. Lorenzo Viotti

Mahler: Symfonie nr. 6

Ik ga niet vaak meer naar concerten en opera's, maar lig nu toch opeens drie bezoeken achter met beschrijven. Allereerst de Zesde Mahler door het Gulbenkian orkest o.l.v. oud-chefdirigent Viotti. Ik volg hem op Instagram en hij dirigeerde dezelfde symfonie in de week erna ook bij de Münchner Philharmoniker. Het komt vaker voor: dirigenten die een werk in eenzelfde seizoen bij verschillende orkesten op de lessenaars laten zetten. Niets op tegen eigenlijk; je graaft je dan helemaal in in zo'n stuk. Viotti had zeker wat te vertellen met deze duistere symfonie. Het orkest klonk zeer transparant, terwijl hij er toch ook de nodige energie in stopte. Het Andante moderato was uiterst lyrisch en greep me erg aan. Misschien omdat ik zo weinig live-concerten meemaak? Er is onduidelijkheid over de volgorde van de twee middendelen: eerst het Scherzo en dan het Andante, of andersom. De meeste dirigenten kiezen voor eerst het Scherzo en dan het Andante, zoals ook Viotti, en eigenlijk werd me tijdens dit concert helder waarom dat de betere keuze lijkt: het Scherzo als derde deel en daarna die lange gitzwarte Finale is gewoonweg een te heftige aanslag op het gemoed. Tot teleurstelling van Viotti, mijzelf en waarschijnlijk veel andere mensen in het publiek begonnen enkelen direct na het wegsterven van de laatste hartslag te applaudisseren; als er één symfonie is waar ik me er altijd ongemakkelijk bij voel om geestdriftig te gaan  klappen is het wel bij dit stuk.
De foto hierboven toont de voorgevel van het Gulbenkian-gebouw: naast de concertzaal is er ook een geweldig museum, dat ik in de middag voorafgaande aan het concert bezocht. Het toont de collectie die Calouste Sarkis Gulbenkian bij elkaar verzamelde. Prachtig, en ook: subliem tentoongesteld. De buitenkant van het gebouw verdient geen schoonheidsprijs, maar binnen is het oor- en oogstrelend.

12 februari 2023

Concert 12 januari 2023

Donderdag 12 januari 2023, Concertgebouw Amsterdam
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Klaus Mäkelä
Sol Gabetta, cello

Jimmy López Bellido: Aino
Bloch: Schelomo
R. Strauss: Eine Alpensinfonie


Hoe vaak schreef ik tot voor enkele jaren in deze weblog, haast automatisch, de regels bovenaan deze weblog: datum, plaats en orkest. De laatste keer dat ik dat deed was oktober 2020 (zie hier) en twee weken ervoor de concerten waar Mäkelä zijn debuut bij het KCO maakte (hier). Sindsdien is er veel veranderd. Ik verhuisde begin 2021 naar Portugal, en Mäkelä wordt de nieuwe chef van het KCO. Welja! Een dierbare vriend organiseerde een verjaardagsparty, dé reden om na ruim anderhalf jaar afwezigheid naar Nederland af te reizen. En het KCO-concert paste perfect in het schema; samen met vriend CG met wie ik ontelbare opera- en KCO-uitvoeringen bezocht, inclusief dat debuut van Mäkelä, gingen we deze avond als vanouds naar het Concertgebouw. Zo voelde het ook, geen nostalgische sentimentaliteit. Ik liep de zaal in alsof de vorige keer - als gewoonlijk -  twee weken geleden was.  Net als de vorige keer bij Mäkelä kan ik me nu opnieuw weinig herinneren van het openingsstuk van López. Wel van Schelomo van Bloch - ik beluisterde het ter voorbereiding een week ervoor voor het eerst thuis op cd, maar in de zaal kwam het prachtig tot zijn recht. Gabetta speelde volbloedig, en de even belangrijke orkestpartij werd glansrijk gespeeld. Tja, dan de Alpensinfonie. Het is een van mijn lievelingsstukken. Gewoon ontzettend origineel en briljant gecomponeerd. Ik hoorde het onder Haitink (hier en hier) en Jansons (hier); Mäkelä dirigeerde een beheerste, overwogen uitvoering, zonder extremen, maar uiterst transparant. Ik hoorde details die ik nog nooit eerder hoorde. Perfecte uitvoeringen bestaan gelukkig niet.Wel goede en minder goede. Dit was een gewoon erg goede uitvoering. Heerlijk om erbij te zijn geweest!