Concert 13 maart 2009

Vrijdag 13 maart 2009, De Doelen Rotterdam
Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v. Simon Rattle
Magdalena Kozená, sopraan

Berg: Zeven vroege liederen
Bruckner: Symfonie nr. 8

Je kunt je afvragen hoeveel schoonheid een normaal mens aankan, want na twee prachtige Haitink-concerten met geweldige uitvoeringen van Beethoven, Debussy en Bruckner was daar deze avond wederom een geweldig concert, dit keer in Rotterdam. Simon Rattle blijft (hoe sympathiek!) periodiek terugkeren naar het orkest dat hij in de jaren tachtig veelvuldig dirigeerde, ook nu hij als chef van de Berliner Philharmoniker tot de belangrijkste dirigenten van deze tijd behoort. Naast zijn fraaie Parsifal en Tristan met de Rotterdammers in het Muziektheater hoorde ik hem met zijn Berlijnse orkest twee keer in het Concertgebouw. Een Vierde Mahler viel mij zwaar tegen, maar zijn uit gevlochten staaldraad en verankerd plaatstaal gebeitelde Negende Bruckner klinkt zeven of acht jaar na dato nog in mijn oren na. Deze Rotterdamse Achtste Bruckner was eveneens gespierd. Ik hoorde het orkest nog niet eerder zo vol, krachtig en transparant bovendien. De contrabassen, celli en het koper zorgden bij menige tutti-passage voor een stevig fundament. Het koper moest in het eerste en tweede deel even warmlopen, maar in de Finale was hun rol glorieus. Rattle houdt duidelijk van tegenstellingen. Naast het stevige werk speelden de violen soms ook fluisterzachte tremolo's; van de houtblazers speelde de klarinettist werkelijk prachtig. Rattle is een totaal andere Bruckner-dirigent dan Haitink, bij wie de evenwichtige opbouw en de lange lijn centraal staan. Rattle boetseert dat het een aard heeft, geeft het orkest soms flink de sporen, om het meteen daarna weer klein en breekbaar te laten zijn. Voor onze door Haitink opgevoede Bruckner-oren niet helemaal coherent misschien, maar ik heb vanavond een zeldzaam spannende en eververende Bruckner Acht gehoord. Het publiek was tijdens de uitvoering muisstil, het applaus daarentegen enorm uitbundig, beide ongewoon voor Rotterdam, en volledig terecht!
Het concert kende voor de pauze nog een fraaie opening met de Zeven vroege liederen van Alban Berg, prachtig gezongen door Magdalena Kozená (naar het schijnt getrouwd met Rattle). Kozená hoorde ik een kleine twee jaar geleden een sublieme Melisande zingen onder Haitink. Wat een fraaie, frisse natuurlijke stem heeft zij. In augustus zingt ze bij het KCO o.l.v Jansons enkele Duparc-liederen. Ik verheug me er nu al op.

Concert 11 maart 2009

Woensdag 11 maart 2009, Concertgebouw Amsterdam
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Bernard Haitink

Mozart: Symfonie nr. 35
Debussy: La mer
Beethoven: Symfonie nr. 7

Dat was schrikken. Na het stemmen door het orkest kwam Simon Reinink, de directeur van het Concertgebouw, het podium op. Hij vertelde dat Haitink tijdens de repetitie door zijn rug was gegaan, en dat pas die middag om een uur of vier het verlossende woord kwam dat hij toch zou dirigeren. Groot applaus, en toen verscheen opeens Haitink vanaf de zijkant, schuifelend, met een stok, treetje voor treetje het trapje op. Ik schreef aan het einde van mijn vorige log dat Haitink nog zo fris oogde, en nu kwam daar opeens een oude breekbare man. Haitink wuifde met zijn stok het gulle applaus weg, ging op zijn kruk zitten, en dirigeerde half zittend en staand een geweldig vurig concert, alsof hij zijn lichamelijke toestand krachtig wilde ontkennen. De Haffner-symfonie klonk spits en vol, het is vreemd genoeg één van mijn minst favoriete Mozart-symfonieën, maar een lekkere opwarmer, feller dan ik het eens eerder onder Haitink hoorde. Daarna La mer, dat door geen enkele andere dirigent zo goed gedirigeerd wordt als door Haitink. Hij geeft het werk precies de juiste stemming, laat het enorme orkest volledig transparant klinken, en weet de muziek boven de noten uit te laten stijgen. Dat moment in het derde deel, wanneer de violen hun flageolettonen spelen en de fluit het hoofdthema recapituleert: hemels. Beethovens Zevende wordt wel eens als een relatieve lichtgewicht onder zijn symfonieën beschouwd, maar ik kan er geen genoeg van krijgen. En deze Zevende was fantastisch. Haitink dirigeerde de overgang van het fluitthema in het eerste deel naar de tutti-herhaling in één vloeiende beweging (zoals ook Carlos Kleiber dat deed in zijn concert met het Concertgebouworkest - te zien op dvd en youtube), en dan krijgt de expositie een vliegende start. Regelmatig ging zijn linkervuist de lucht in en maande hij het orkest tot nog meer felheid. Dat zijn de beste Haitink-concerten: wanneer hij meer van het orkest vraagt dan wat er gerepeteerd lijkt. Dan telt zo'n pijnlijke rug totaal niet meer.
Ik schrijf deze log een dag na het concert. Zojuist zag ik op tv de televisieregistratie met Beethovens Zevende van het herhalingsconcert eerder vanavond. Haitink zag er alweer een stuk minder breekbaar uit.

Concert 4 maart 2009 - Bernard Haitink 80

Woensdag 4 maart 2009, Concertgebouw Amsterdam
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Bernard Haitink
Murray Perahia, piano

Schumann: Pianoconcert
Bruckner: Symfonie nr.9

Puur toeval/geluk dat ik mijn bestelde losse kaartje juist voor deze avond uit de serie van drie met dit programma toegewezen kreeg: precies de dag waarop Haitink 80 jaar werd. De komende twee weken zijn er daardoor allerlei uitzendingen op radio en tv, maar juist deze avond verliep zonder extra aandacht. Wat wel: een typisch Haitink-concert, inclusief Murray Perahia: dit was nu de vierde keer dat ik hen beiden op het podium zag. Nu in het Schumann-concert, dat ik niet bepaald een favoriet pianoconcert zou willen noemen. Het heeft fraaie momenten, maar ik vind het ook wat te verbrokkeld. Ik hoorde het eens onnavolgbaar uitdagend gespeeld door Martha Argerich, en nu welhaast tegengesteld: bijzonder lyrisch en poëtisch. Perahia speelde niet helemaal foutloos, maar wat een zachtaardigheid en fijnzinnigheid, ook in de samenwerking met het orkest. Na de pauze de Negende van Bruckner, waarvan het openingsdeel tot mijn favoriete Bruckner-delen behoort. Perfect van opbouw en harmonie; die hoorns geven het deel zo'n fraaie pastorale stemming vol vergezichten. Ondanks kleine haperingetjes in het orkest hier en daar was het een grootse uitvoering. Een jaar of zes geleden dirigeerde Haitink het stuk ook al een paar keer bij het KCO, en de drie uitvoeringen die ik er toen in anderhalf jaar tijd van bijwoonde verschilden nogal van karakter. En ook nu hoorde ik weer nieuwe elementen. Haitink is constant in de klankkleur in de tutti-passages, en ook zijn tempi verschillen niet zoveel. Maar hij brengt variatie aan in de transparantie en opbouw van de climaxen, waardoor je voortdurend verrast wordt door nieuwe inzichten zonder dat je het gevoel hebt naar een andere interpretatie te luisteren. Volgende week een volgend Haitink-concert met drie stukken die ik ook al eerder door hem gedirigeerd hoorde. Maar ik ben razend benieuwd! Moge Haitink nog vele jaren op dit niveau kunnen musiceren; het is ongelooflijk dat iemand van 80 nog zo fris oogt.

Concert 1 maart 2009

Zondag 1 maart 2009, Concertgebouw Amsterdam
Orchestra dell'Accademia Nazionale di Santa Cecilia o.l.v. Antonio Pappano

Bartók: Concert voor orkest
Sjostakovitsj: Symfonie nr. 5

Het Orkest van de Nationale Academie van de heilige Cecilia logenstrafte onverbiddelijk mijn gedachten die ik voorafgaande aan dit concert had. Ik was wat teleurgesteld over het niet-Italiaanse programma (beide stukken had ik eerder dit seizoen al door het KCO gehoord); gewoon een volbloedig Italiaans programma met een Verdi-ouverture en Respighi en zo, dat zou interessant zijn. Bovendien: bestaan er wel goede Italiaanse symfonieorkesten...? Vanaf het begin van het Concert voor orkest werd echter duidelijk dat er wat bijzonders aan de hand was. Het orkest speelde fantastisch homogeen, af en toe lekker ongepolijst en zeker niet altijd volledig perfect, maar er werd op een sublieme manier muziek gemaakt. Pappano bleek bovendien uitstekende visies op beide stukken te hebben, dus er klonken ook interessante uitvoeringen. Het mysterieuze begin van het Concert voor orkest hoorde ik niet eerder zo fraai (prachtige fluitist!), de schwung en virtuositeit in het verdere stuk werden prima getroffen. De Vijfde Sjostakovitsj was eveneens prachtig. Het Allegretto klonk bijkans perfect, in het Largo speelde het orkest fluisterzacht, de finale van het Allegro was precies goed. Pappano liet zijn collega's Gatti en Van Zweden in respectievelijk Bartók en Sjostakovitsj ver achter zich! Twee toegiften (Puccini en Rossini) gaven het geheel nog een fraai Italiaans tintje, altijd lekker, maar het visitekaartje had het orkest daarvoor al afgegeven. Een memorabel concert.

Concert 26 februari 2009

Donderdag 26 februari 2009, Concertgebouw Amsterdam
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Jan Willem de Vriend
Gregor Horsch, cello

Händel: Music for the Royal Fireworks
Haydn: Celloconcert in D
Mozart: Ouverture Idomeneo
Schubert: Symfonie nr. 5

Op de website van het KCO staat dezer dagen een filmpje van een interview met Jan Willem de Vriend en wat repetitiebeelden. De Vriend vertelt daarop dat het orkest hem speciaal gevraagd had om deze Schubert-symfonie te spelen, want 'die hadden ze al zo lang niet meer gedaan.' Vreemd, want de laatste keer was pas 4 jaar geleden, ook in de D-serie, toen met Herreweghe. Voor een uitvoering door het KCO van de Eerste, Tweede, Vierde, Zesde en Negende symfonie moeten we veel langer terug. Enfin, het blijft een verrukkelijke symfonie, zeker wanneer deze zo geweldig wordt uitgevoerd als tijdens dit concert. De Vriend dirigeert een beetje als Harnoncourt, laat het orkest soms ook hetzelfde fraseren, maar dat kan alleen maar als positief opgevat worden. Het orkest speelde oorstrelend mooi, heerlijk. Dat was ook het geval in de Ouverture Idomeneo, die stevig begint maar rustig eindigt. Het concertgedeelte voor de pauze was minder goed. De Vuurwerkmuziek klonk fraai (zeker toen enkele orkestleden naar elders in de zaal verhuisden om vandaar enkele thema's te spelen), maar de trommels in La Réjouissance klonken toch wat minder pregnant dan ik had gehoopt. Het optreden van de solocellist van het orkest in het Celloconcert in D van Haydn was helaas geen succes. Dit concert heeft een perfect spelende solist nodig, en dat was deze avond niet het geval. Dan zakt het geheel in elkaar, en wordt het zelfs wat pijnlijk.