Bijzondere concerten 4

6 december 1986, Concertgebouw Amsterdam
Concertgebouworkest o.l.v. Eugen Jochum

Bruckner: Symfonie nr. 5

Na de hausse aan muziekbelevenissen aan het einde van de vorige en het begin van deze maand, nu tot het einde van de maand even niks. De aanschaf van een cd vormde de aanleiding mijn ooit begonnen serie 'bijzondere concerten' (uit de oude doos) een vervolg te geven. Ik kocht onlangs bij mijn Duitse cd-winkel JPC een live-opname van Bruckners Vijfde symfonie, uitgevoerd door het Concertgebouworkest o.l.v. Eugen Jochum. De opname betreft de registratie van het concert van donderdag 4 december 1986. Ik bezocht twee dagen later het volgende en laatste concert uit de reeks van drie. Dat was meteen Jochums laatste concert met het Concertgebouworkest; hij overleed op 26 maart 1987 op 84-jarige leeftijd. Er staan me nog veel beelden van dat memorabele concert voor ogen. Vlak voor de dirigent zou opkomen, ging de deur rechtsboven aan de trap open en kwam een verlaat studentenpaartje in galakostuum binnen - mensen begon lichtjes te klappen; er hing meteen een vrolijke sfeer in de zaal. Daarna van rechts onderin de oude Jochum, voor wie op de bok een brede zitbank was neergezet. Hij dirigeerde het hele stuk zittend; alleen bij de coda van de Finale ging hij staan. Alleen al daardoor bereikte hij dat het orkest nog krachtiger speelde, zoals in die coda de bedoeling is. Bij het luide slotapplaus kreeg Jochum geen bos bloemen, maar een fles witte wijn.
Jochum debuteerde bij het Concertgebouworkest in 1941. Hij was de oplossing voor het door de Duitse bezetter opgeworpen probleem. Die wilde meer Duitse dirigenten voor het orkest, en Jochum was als anti-nazi een welkome gast. Jochum maakte zich snel geliefd bij het orkest; hij was na de dood van Van Beinum samen enkele jaren mede-chefdirigent naast Haitink. Jochum verzorgde tot 1975 de jaarlijkse passie-uitvoeringen, nam een Beethoven-cyclus op, en dirigeerde natuurlijk veel Bruckner, de componist die als eerste aan zijn naam gekoppeld wordt. Jochum nam als eerste alle Bruckner-symfonieën op; deze DG-collectie kent nog steeds enkele sterke uitvoeringen (nr 2 t/m 5 met name). Van de Vierde werd nooit meer zo'n stormachtige uitvoering opgenomen - het blijft een favoriete opname. Dat Jochum het ook langzamer kon, valt op YouTube te beluisteren. In september 1986 (dus drie maanden voor dit beschreven concert) maakte het Concertgebouworkest een lange tournee naar Japan, met als dirigenten Ashkenazy en Jochum. Het verhaal gaat dat de uitvoering van Bruckners Zevende die door Jochum werd gedirigeerd per uitvoering langzamer werd. Volgens een orkestlid speelden ze de laatste uitvoering uiteindelijk langzamer dan het geluid... Op YouTube is in stukken de uitvoering van 17 september te zien - niet in Osaka zoals vermeld maar in Tokyo (volgens mijn Preludium van die maand...). Er zouden nog drie uitvoeringen volgen, schijnbaar nog langzamer dus. Bewonder het hier.
Ik zal later eens een vergelijking publiceren van de opnames van Bruckners Vijfde uit mijn cd-kast. Onder andere Jochum (3x), Harnoncourt, Klemperer, Haitink: doet moet boeiend zijn.

Als je op de foto bovenin klikt, krijg je Jochum vol op je scherm.