Concert 13 mei 2011

Vrijdag 13 mei 2011, Concertgebouw Amsterdam
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Bernard Haitink

Mahler: Symfonie nr. 9

Tijdens het concert wist ik niet waarom, maar daags erna denk ik van wel te weten waarom ik al na drie maten van het eerste deel als nooit tevoren volschoot, als ook bij het begin van het slotdeel (ik heb nog nooit eerder zo zitten waterlanden als tijdens dit concert): Mahlers Negende ervaar ik als zijn meest essentiële schepping. Alleen al die eerste maten van het openingsdeel zitten zo boordevol zeggingskracht dat je wanneer je zijn hele oeuvre goed kent als vanzelf doorhebt dat hij hier in ingekookte vorm de essentie van al het voorgaande werk gaat verkondigen. En dat is inderdaad wat in dat openeningsdeel gebeurt. Natuurlijk, het slotdeel is ongeëvenaard in zijn aangrijpendheid, maar voor mij stijgt het openeningsdeel daar nog bovenuit. Misschien werd het 'jank-effect' nog versterkt door de combinatie Haitink-KCO. Want ja, mijn eerste Kerstmatinee was die in 1987 waar Haitink bij deze Negende zijn stokje liet vallen. Ik was toen 22 en een broekie in Mahler, en heb dat concert toen zeker niet zo intens beleefd als dit concert nu. Maar ik herinner het me wel. En om dan ruim 23 jaar later dezelfde dirigent met hetzelfde orkest dezelfde symfonie nog eens te horen... alleen al de numerieke vergelijking grijpt je bij de lurven. Er hingen allemaal microfoons boven en er stonden allemaal camera's rondom het orkest, dus het zal wel op tv worden uitgezonden, op dvd verschijnen en hopelijk ook op cd. De vraag is of de uitvoering dan als historsch de boeken in gaat. Voor mij zeker, maar het kan zomaar gebeuren dat bij nader inzien de uitvoering als gemiddeld beoordeeld gaat worden. Haitink opteerde namelijk voor gemiddelde tempi, voor weinig emotionele uitspattingen en voor het vermijden van extases. De muziek sprak volledig voor zichzelf, en dat bleek voor mij voldoende om volledig voor de bijl te gaan. En hoe subliem speelde het orkest; en hoe beheerst en met autoriteit dirigeerde Haitink. Het publiek van de Mahler-serie is het beste publiek dat er is: het weet stil te zijn wanneer het moet. Pas toen Haitink na het uitsterven van de slotmaat berustend op zijn krukje ging zitten stak het applaus op. En de allerluidste bijval kreeg uiteindelijk Mahler zelf, toen Haitink de partituur in de hoogte hield. Een zeer heuglijk concert.