Opera 12 februari 2025

Woensdag 12 februari 2025, Teatro alla Scala Milaan

Teatro alla Scala

Wagner: Die Walküre

Siegmund - Klaus Florian Vogt

Sieglinde - Elza van den Heever

Hunding - Günther Groissböck
Wotan - Michael Volle
Brünnhilde - Camilla Nylund
Fricka - Okka von der Damerau
Orchestro del Teatro alla Scala o.l.v. Simone Young

Ik schreef twee maanden geleden (hier) dat ik in een (half-dronken) vlaag van verstandsverbijstering een abonnement op de Scala in Milaan had gekocht, vooral vanwege La forza del destino van Verdi die bovenaan mijn bucket list stond om in dat theater te horen. Het abonnement bevat enkele no-goes en twijfelgevallen (ik ben per keer zo'n 400 euro kwijt aan vlucht en bnb), maar goed, deze volgende op de abonnementenlijst was een must-go. Ik hoorde Die Walküre één keer concertant in het Concertgebouw o.l.v. Haitink met (toen nog) zijn Covent Garden-orkest voordat ik in 2005 deze weblog startte, en verder zo'n keer of vijftien in het Muziektheater in de regie van Pierre Audi (zie hier de laatste weblog daarvan). Tja, dan ga je opeens naar een andere Walküre, maar hoe anders en hoe goed was deze in de Scala. Regisseur David MacVicar koos voor een duistere, maar bovenal partituurgetrouwe uitbeelding. Meest in het oog springend: de paarden waarmee Brünnhilde en haar zusters het toneel bestormden. Acrobaten op buigzame stelten, met erboven een paardenkop. Bij het begin van de tweede akte waar Brünnhilde met haar zware hojotoho's opwachting maakt, vond ik dat gespring van haar paard storend, maar in de Walkürenritt in de derde akte bleek dat gespring opeens subliem. Bij Audi was die Walkürenritt zeer gestileerd, hier was het volledige chaos, maar hoe helder klonken de acht dames: iedere stem was glashelder te horen. Maar goed, verder was dit een fantastische Walküre. Om te beginnen in de eerste akte Klaus Florian Vogt als Siegmund - ik hoorde hem eerder in Die tote Stadt van Korngold (ook voordat ik deze weblog begon), als Kaiser in Die Frau ohne Schatten in Amsterdam (de eerste keer van de drie hier) en concertant bij het KCO als Lohengrin (hier) en vaker nog. Hij heeft een jongensachtige stem, en ik was enorm benieuwd hoe hij Siegmund zou zingen. Nou, hoe jongelings wil je het hebben. Elza van den Heever was zijn tegenspeelster, en zij moest er even inkomen, maar het slot van de eerste akte was grandioos, en in de tweede en derde akte zong ze werkelijk geweldig. En dan Michael Volle en Camilla Nylund als Wotan en Brünnhilde. Zowel in de tweede als de derde akte hebben ze essentiële confrontaties, en ze zongen beiden sonoor, met autoriteit. Camilla Nylund (ik hoorde haar ook in die concertante Lohengrin (hier) en vorig jaar als Kaiserin in Die Frau ohne Schatten in Dresden (hier) is een van de leidende Brünnhilde's van deze tijd, en dat bleek. Sonoor, trefzeker, krachtig. Volle was een autoritaire Wotan, maar in zijn Abschied ontroerend. Maar dan: dit was mijn eerste uitvoering geleid door een vrouwelijke dirigent, en wat voor een! Simone Young begon de tweede akte zonder buiging naar de zaal, maar aan het begin van de derde klonken duizenden brava's. Ze leidde het Scala-orkest met autoriteit, en met gevoel, en wat klonk alles mooi. Ik hoorde details die ik nog nooit eerder had gehoord (en ik ken deze opera van maat tot maat)!  Enfin, het is allemaal nog te vers en te geweldig, maar ik verheug me enorm op het vervolg - ook in mijn abonnement - Siegfied in juni a.s. Ook met Vogt (nu in de titelrol) en Nylund, en gedirigeerd door Simone Young. Naast Brünnhilde ging ook de paard-acrobaat in slaap - in juni worden beiden door Siegfried wakker gemaakt. Ik kan niet wachten!

Concert 22 december 2024

Zondag 22 december 2024, Auditorium Gulbenkian, Lissabon
Hespèrion XXI o.l.v. Jordi Savall

Fantasieën, Strijdmuziek en Dansen

Het laatste concert van het jaar bood 24 composities, een bonte hoeveelheid muziek uit 1550 tot 1700, van in totaal 22 verschillende componisten. De stukken werden doorlopend in groepen van zes gespeeld, met een zekere climax in virtuositeit. Hoewel ik voor de pauze het allemaal wat 'meer van hetzelfde' vond klinken, stond de kwaliteit van de uitvoeringen buiten kijf. Na de pauze meer variatie en levendigheid, en de laatste delen waren ronduit spectaculair. Savall, inmiddels ruim over de tachtig, voerde met zijn Viola da gamba soprano de boventoon; wat een autoriteit heeft hij toch. Eigenlijk maakt het niet veel uit met welk programma hij naar Lissabon komt - dit was het derde concert dat ik hier van hem bijwoonde: het is steevast bijzonder.

Opera 13 december 2024

Vrijdag 13 december 2024, Teatro alla Scala Milaan
Teatro alla Scala

Verdi: La forza del destino

Il Marchese  - Fabrizio Beggi
Leonora - Anna Netrebko
Carlo di Vargas - Ludovic Tézier
Alvaro - Luciano Ganci
Preziosilla - Vasilisa Berzhanskaya
Padre Guardiano - Alexander Vinogradov
Fra Melitone - Marco Filipo Romano
Coro e Orchestro del Teatro alla Scala o.l.v. Riccardo Chailly

Ofschoon niet Verdi's beste opera, La forza del destino is voor mij een van zijn meest geliefde opera's, of beter: heeft een paar scènes die tot mijn absolute favorieten uit de gehele operaliteratuur behoren. Sowieso is de ouverture de beste die Verdi componeerde. De tweede scène van de tweede akte, waarin Leonora zich aandient bij het klooster en de abt smeekt om in de kluizenaarshut haar verdere leven te mogen slijten: het is drie kwartier opera van het hoogste niveau. De eerste scène van dat tweede bedrijf is evenzeer grandioos. Achtereenvolgens zingen het koor, Preziosilla en Carlo drie verschillende melodieën (ertussendoor komen de pelgrims nog even voorbij waarna een geweldig koorfragment) en aan het eind van die eerste scène gooit Verdi die drie melodieën in de grabbelton... zo goed gecomponeerd. Na die tweede akte met deze twee scènes volgen nog twee aktes met sublieme momenten (en dat knotsgekke Rataplan aan het eind van de derde akte blijft een enigma), maar die tweede akte is voor mij het hoogtepunt van deze opera, behorend tot het beste wat Verdi componeerde en het mooiste uit het genre opera in het algemeen. Enfin, dit ter inleiding. Ik was al eerder in de Scala van Milaan, de laatste keer in 2022 (zie hier de weblog), maar La forza in de Scala stond met stip bovenaan mijn bucket list. En toen in oktober het nieuwe seizoensprogramma van de Scala bekend werd, bleek dat het de seizoensopening zou zijn - het Scala-seizoen loopt van december tot november. En met Netrebko en Kaufman in de cast, en chefdirigent Chailly op de bok. De laatste keer dat ze in de Scala deze opera brachten was 25 jaar geleden, dus ik wilde niet wachten tot een volgende keer; dan ben ik al ruim in de tachtig, als ik dat al word. De losse-kaartverkoop leek me te gewaagd, dus toen een week voordat die begon de abonnementenverkoop startte, koos ik in een vlaag van verstandsverbijstering het zekere voor het onzekere. Enfin, meer Scala komend jaar (2x Wagner, Norma, Donizetti...). Maar ik zat deze vrijdag de dertiende midden in die fantastische Scala-zaal! Kaufman had al vrij snel afgezegd, en daags voor de uitvoering zegde ook diens vervanger af, dus Luciano Ganci zong zijn Scala-debuut en nam geen blad voor de mond. Natuurlijk, Kaufman had ik er graag bij gehad, maar de voorstelling werd grandioos door Netrebko, die in die tweede scène van de tweede akte de zaal en mij in extase bracht. Een duet kun je het eigenlijk niet noemen, maar goed: haar interactie met Alexander Vinogradow (wat een heerlijke rol is die Guardiano toch) was adembenemend. Ook het (achtergrond)koor en het orkest en Chailly brachten dit alles beter dan op al mijn vier cd-opnames van deze opera. Ik houd op met ophemelen. Maar deze Forza was een opera-ervaring zoals eerder dit jaar met Die Frau ohne Schatten in Dresden (zie hier): je verwacht op je oude dag niet meer zoiets ultiems moois mee te maken, en dan gebeurt het twee keer binnen een jaar! In februari Deo Volente naar Die Walküre!

Concert 8 november 2024

Vrijdag 8 november 2024, Auditorium Gulbenkian, Lissabon
Gulbenkian Koor en Orkest o.l.v. Hannu Lintu
Kirill Gerstein, piano

Sibelius: Symfonie nr. 3
Busoni: Pianoconcert

Het Pianoconcert van Ferruccio Busoni uit 1904 geldt als één van de langste en nagenoeg meest onspeelbare pianoconcerten uit de klassieke-muziekliteratuur. Het duurt ongeveer 70 minuten, waarin de vijf delen zonder onderbreking in elkaar overgaan, en in het laatste deel zingt een mannenkoor. Er is zelfs een lange Wikipediapagina in het Engels aan gewijd, zie hier. Busoni wilde aanvankelijk een symfonisch werk componeren met een pianopartij als onderdeel, maar uiteindelijk werd die pianopartij zo uitgebreid dat hij het toch een pianoconcert noemde. Maar: een soloconcert is dit geenszins, het is een stuk waarin orkest als piano een gelijkwaardige rol hebben. Ik kocht er ooit een cd-opname van, en beluisterde het een paar jaar geleden in de auto. Toen kreeg ik er geen hoogte van, maar dat was eigenlijk ook wel te verwachten. Nu, in de zaal, vlogen die 70 minuten om. Het is een uiterst gevarieerd werk, niet klassiek en niet modern; eigenlijk zijn er nauwelijks dragende melodielijnen te horen. Maar er gebeurt zoveel dat je de tijd vergeet. Kirill Gerstein is een pleitbezorger van dit concert. Hij speelde het eerder bij de Berliner Philharmoniker en het Boston Symphony Orchestra, en nu dus ook in Lissabon. De Fin Hannu Lintu is Lorenzo Viotti opgevolgd als chefdirigent van het Gulbenkian Orkest en hij dirigeerde dit concert met evenveel autoriteit als Gerstein piano speelde. Voor de pauze een fraaie uitvoering van de Derde symfonie van Sibelius. Ik ken het stuk door en door, het is een meesterwerk. Geen alledaags programma, maar de zaal was uitverkocht en het publiek luisterde ademloos en gaf de uitvoeringen de hulde die het verdiende. Bovenin een foto van Busoni, rond 1905 gemaakt.

Concert 27 oktober 2024

Zondag 27 oktober 2024, Centro Cultural de Belém

Akademie für Alte Musik Berlin

Carlo Vistoli, countertenor

J.S. Bach: Sinfonia uit Cantate Ich geh und suche mit Verlangen, BWV49

Vivaldi: Concert voor twee violen en orkest, RV522

J.S. Bach: Cantate Ich habe genug, BWV82

Vivaldi: Stabat mater, RV621

Händel: Concerto grosso op. 3 nr. 3, HWV314

Vivaldi: Nisi dominus, RV608

Een verrukkelijk zondag-namiddagconcert in de mooie grote zaal van het cultureel centrum van Belém. Ik kende de Akademie für Alte Musik alleen van naam, en dan nu de gelegenheid het ensemble live te horen. Ze brachten een uiterst levendig gespeeld programma met louter hoogtepunten. Ik beluister in de auto de laatste tijd veel Vivaldi: ik kocht ooit een cd-box met 7 cd's met alle soloconcerten, uitgevoerd o.l.v. Trevor Pinnock. Het is louter feest, welk concert je ook beluistert. Eén van de bekendere is het Concert voor twee violen dat ook tijdens dit concert werd gespeeld, met de aanvoerders van de eerste en tweede violen als solisten. Naast in de Cantate Ich habe genug (die met de bekende aria Schlummert ein) soleerde Carlo Vistoli na de pauze de sterren van de hemel in Vivaldi's Stabat mater en Nisi dominus. Prachtige stukken die ik nog nooit eerder gehoord had; soms durfde je nauwelijks te ademen, zo mooi. Aan het slot van het concert vertelde Vistoli dat hij met het orkest van deze vocale Vivaldi's een cd heeft opgenomen, die binnenkort zou verschijnen. En kort geleden verscheen daarvan een lovende recensie in NRC Handelsblad. Ik ga 'm snel kopen! De foto hierboven is van het concert twee weken later in Parijs, van het net geplukt.

Opera 24 augustus 2024

Zaterdag 24 augustus 2024, Jardins do Palácio Marquês de Pombal, Oeiras

Mascagni: Cavalleria Rusticana

Leoncavallo: Pagliacci

Cavalleria Rusticana
Santuzza: Catarina Molder
Lola: Leila Moreso
Turridu: Andeka Gorrotxaregi
Alfio: Christian Luján

Pagliacci
Prologo/Tonio: Jorge Martins
Nedda: Catarina Molder
Canio: Andeka Gorrotxaregi
Peppe: Bruna Almeida
Silvio: Rui Baeta
Coro Operafest Lisboa
Orquestra Filarmónica Portuguesa o.l.v. Osvaldo Ferreira

In juli 2018 begon het in de arena van Verona na een aantal onderbrekingen in de slotakte van Aida zodanig te regenen dat de voorstelling werd beëindigd. Zie hier de weblog voor het hele verhaal. Sindsdien bezocht ik geen andere operavoorstelling in de open lucht, tot deze avond in een prachtige paleistuin in Oeiras, een plaats iets ten westen van Lissabon. Wat een mooie zomeravond moest worden met de bekende dubbel van Mascagni en Leoncavallo werd een vanaf het begin af aan winderige toestand. Het kan in Portugal soms flink waaien, zeker aan de kust. Maar ook waar ik woon, meer in het binnenland, is het soms flink stormachtig. Juist in de zomer, waar na een warme dag er kennelijk temperatuur- en drukverschillen optreden en de wind dan flink aangewakkerd wordt. Hoe dan ook, deze avond stormde het zowat. Zangers, koor en orkest speelden met versterking, en het geluid van de harde wind werd daardoor door de microfoons extra versterkt. De voorstelling begon iets na negen uur, en na Cavalleria rusticana en een pauze van een halfuur begon zo tegen elf uur Pagliacci. Het waaide echter steeds harder: attributen vlogen over het podium en de lichtbalk met boventiteling, hangend aan een ijzeren stellage boven het orkest, zwiepte vervaarlijk heen en weer. Enfin: na Canio's bekende aria voor de spiegel werd de uitvoering gestaakt. Nedda en Silvio werd dus de dood bespaard vanavond. Door die geluidsversterking en de wind die door de luidsprekers raasde, was het lastig volop te genieten van deze heerlijke stukken. Er werd op zich prima gezongen - tenor Andeka Gorrotxaregi zong bijzonder goed. Catarina Molder had wat moeite af en toe. Eigenlijk komt het zelden voor dat Santuzza en Nedda door dezelfde sopraan gezongen wordt. Het koor en het orkest bestond grotendeels uit jongelui die er zichtbaar plezier in hadden om te zingen, te acteren en te spelen. Aparte avond!

Recital 15 april 2024

Maandag 15 april 2024, Auditorium Gulbenkian, Lissabon
Martha Argerich, piano
Dong Hyek Lim, piano

Schubert: Fantasie in f voor piano vierhandig, D940
Rachmaninov: Suite nr. 2 voor twee piano's, op. 17
Rachmaninov: Symfonische dansen voor twee piano's, op. 45

Ik hoorde Martha Argerich enkele keren eerder; ze blijft een onweerstaanbaar fenomeen, ook nu ze al de tachtig is gepasseerd. Solo-recitals geeft ze al heel lang niet meer; ze trekt wel ieder jaar met een andere, meestal jongere pianist langs een aantal zalen. Deze keer gelukkig ook naar Lissabon. De Fantasie in f van Svchubert hoorde ik eerder dit seizoen ook al in deze zaal (zie hier de weblog) - het blijft een geweldig mooi stuk. Daarna twee keer Rachmaninov voor twee piano's. In veel van zijn stukken voor één piano zijn er al heel veel noten, en nu twee keer zo veel. Maar Argerich en Lim speelden ronduit grandioos: technisch perfect, en met enorm bravoure. Volgend seizoen komt Argerich weer, met een andere pianist, maar de kaartjes waren de dag nadat ze in de verkoop gingen alweer uitverkocht. Vorig jaar viste ik voor dit concert ogenschijnlijk ook achter het net, maar zo halverwege de zomer waren er voor vele uitverkochte concerten toch weer opeens wat stoelen beschikbaar. Dus wie weet?

Opera 1 april 2024

 

Maandag 1 april 2024, Semperoper Dresden 

R. Strauss: Elektra 

Elektra: Lise Lindstrom
Chrysothemis - Gebriela Scherer
Klytämnestra - Doris Soffel
Aegist - Jürgen Müller
Orest - John Lundgren
Sächsischer Staatsopernchor Dresden
Sächsischer Staakskapelle Dresden o.l.v. Marc Albrecht

Twee dagen na die weergaloze Die Frau ohne Schatten op stille zaterdag (zie hier de weblog) nu op tweede paasdag een tweede heftige Strauss-opera in de Semperoper: Elektra. In 1909 ging de opera hier ook in première. Ik zag/hoorde al memorabele Elektra-uitvoeringen, waaronder in 2010 in Brussel (zie hier), maar deze kan hetzelfde etiket krijgen. Marc Albrecht behoort tot de beste Strauss-dirigenten die er zijn, en met die geweldige Staatskapelle en een topcast was dit wederom een uitvoering om nooit te vergeten. Meer nog dan Die Frau ohne Schatten is Elektra een opera waar vrouwen centraal staan. Vergeleken met de rollen van Elektra, Chrysothemis en Klytämnestra zijn die van Orest en Agist beduidend kleiner. Lindstrom, Scherer en Soffel: wat een damestrio! Doris Soffel hoorde ik ook in die uitvoering in 2010 in Brussel, en ze is nog steeds fantastisch in zang en présence. Inmiddels een jaartje ouder, maar tijdens deze uitvoering was ze 75! En geen spoor van slijtage. Oef, dit was een wel heel goed Strauss-paasweekend. Voor de andere heerlijkheden tijdens deze dagen: zie de weblog over Die Frau ohne Schatten.

Opera 30 maart 2024

Zaterdag 30 maart 2024, Semperoper Dresden

R. Strauss: Die Frau ohne Schatten

Der Kaiser - Eric Cutler
Die Kaiserin - Camilla Nylund
Die Amme - Evelyn Herlitzius
Barak - Oleksandr Pushniak
Baraks Frau - Miina-Liisa Värelä
Sächsischer Staatsopernchor Dresden
Kinderchor der Semperoper Dresden
Sächsicher Staatskapelle Dresden o.l.v. Christian Thielemann

Met mijn goede vriend C bezocht ik vele malen het Concertgebouworkest en De Nederlandse Opera, maar we ontwikkelden ook een aarzelende traditie om naar grote buitenlandse opera's te gaan. Dat begon eigenlijk al in 1988 toen we naar de Elektra in de Muntschouwburg in Brussel gingen (met Christa Ludwig als Klytämnestra!), maar later Covent Garden (hier), de Opéra Bastille (hier) en la Scala (hier). Nu ik naar Portugal ben verhuisd is zo'n buitenlandse rendez-vous dubbel prettig - we zien elkaar weer, mét aanleiding. Toen C afgelopen augustus een app-bericht stuurde met de vraag: Waar zullen we weer eens heen gaan?, opperde ik de Semperoper in Dresden, daar wilde ik toch zeker ooit naartoe. En al snel bleek dat ze vele maanden later met Pasen een heuse Richard Strauss-dubbel deden: om en om Die Frau ohne Schatten en Elektra. Kaarten ruim beschikbaar, dus meteen geboekt en ook de vluchten heen en weer. Het werd een paasweekend om nooit te vergeten, vanwege het warme weerzien met C en zijn I, die prachtige stad Dresden, het verrukkelijke weer, terrassen aan de Elbe, braadworst en bier, Eierschecke, heerlijke lunches en diners, een lichtovergoten korte dienst met orgelmuziek in de Frauenkirche op stille zaterdag en daarna vanaf 16.00 een operavoorstelling die misschien de meest grandioze was die ik ooit hoorde en zag. Nou ja, allerbest en allermooist bestaan niet bij uitvoeringen, maar gottegot, wat was deze Frau weergaloos goed. Al na twee minuten dacht ik al: wat gebeurt hier, en dat duurde nog drie keer ruim een uur zo. Thielemann hoorde ik enkele eerder bij het KCO en ook met de Wiener Philharmoniker in Amsterdam, niet altijd overtuigend, maar deze avond deed hij het allerbeste wat een dirigent kan doen. De Staatskapelle speelde werkelijk grandioos, en Thielemann zorgde voor een ideale balans tussen zangers en orkest. Ik hoorde de Staatskapelle enkele keren in het Concertgebouw, maar als operaorkest stijgen ze boven zichzelf uit. Tja, dan de zangers. Pushniak en Värelä kende ik niet, maar zongen een formidabel mensen-paar. Herlitzius zong in Amsterdam bij het debuut van Marc Albrecht de Kaiserin (zie hier, hier en hier), maar Amme leek zelfs meer op haar lijf geschreven. Wat een stem en présence. Camilla Nylund zong in Amsterdam bij DNO in de Rosenkavalier (hier) en concertant met het KCO in de Lohengrin (hier). En als Kaiserin zelfs nog grandiozer. Haar declamatie in de derde akte: ongelooflijk! Soms is het onmogelijk goed te verwoorden hoe het echt was, maar lees dan deze recensie hier. Niets te veel gezegd. Nog geen maand na de uitvoering ben ik er nog vol van en kan ik deze avond nauwelijks nog bevatten, ook al zitten er inmiddels al een grandioze Elektra en een prachtig concert in Lissabon tussen (volgen). Het was een onvergetelijke uitvoering. Maar toch nog even over Richard Strauss: hem wordt vaak platvloersheid verweten, maar ik vind zijn idioom werkelijk heerlijk, om geen genoeg van te krijgen. In de Frau zitten prachtige climaxen, chaotische passages en uiterst intieme stukken waarbij de tranen je in je ogen springen. Richard Strauss in Dresden: hoe gelukmakend kan je het krijgen!

Concert 16 februari 2024

Vrijdag 16 februari 2024, Auditorium Gulbenkian Lissabon

Gulbenkian Orkest o.l.v. Marc Albrecht
Varoujan Bartikian, cello
Lu Zheng, altviool

R. Strauss: Don Quixote
R. Strauss: Sinfonia Domestica

Dit is de eerste van een Richard Strauss-drieluik in deze weblog. Drie geweldige avonden, zowaar een Richard Strauss-hattrick, te beginnen met dit verrukkelijk concert in Lissabon met misschien niet de allerbeste symfonische gedichten van Richard Strauss, maar gottegot wat een heerlijke stukken. Don Quixote bestaat uit drie delen: introductie, thema en variaties, en een finale. Typisch Richard Strauss: soms ben je even de draad kwijt, maar dan opeens word je opgetild tot het meest prachtige. Die rit door de hemel: het duurt minder dan een minuut, maar wat een meesterlijke passage! De solopassages werden uitstekend gespeeld door leden van het Gulbenkianorkest. En ja, dan die Sinfonia Domestica. Het verdient de eer die het toekomt. Ik hoorde het ooit, nog voor ik deze weblog startte, door het Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Lorin Maazel. Die uitvoering is opgenomen en heb ik op cd in de anthology-cdbox-serie van het KCO en die opname heb ik vele keren beluisterd. Geweldig! Het is een grandioos weelderig stuk. Marc Albrecht was chef bij De Nederlandse Opera - zijn naam staat bij vele uitvoeringen in de dirigentenlijst, zie hiernaast. Richard Strauss dirigeert hij als de beste, en zo ook deze avond in Lissabon. Het Lissabonse publiek luisterde muisstil, en was na afloop uitbundig in het applaus. Albrecht komt in dit drieluik nog eens langs. Het is zo moeilijk om de kwaliteit van een componist te verwoorden. Maar Richard Strauss wordt zeker een uitdaging - na dit drieluik verdient hij dat alleszins!

Concert 16 december 2023

Zaterdag 16 december 2023, Auditorium Gulbenkian, Lissabon 

Hespèrion XXI o.l.v. Jordi Savall

Nedyalko Nedyalkov, Kaval
Yurdal Tokcan, Oud

Hakan Güngör, Kanun
Özata Ayan, Tamboer
Dimitri Psonis, Santur e Saz
Fahrettin Yarkin, Percussie
David Mayotal, Percussie
Jordi Savall, Rabeca en Viola da Gamba

Istanbul 1700
Dimitrie Cantemir

Ik ben een liefhebber (bepaald geen connaisseur) van de producties van Jordi Savall. Hij bracht vele cd's uit, en enkele thema-producties van één tot drie cd's behoren tot de bijzonderste in mijn cd-kast: Erasmus, Bal-kan, Oorlog en vrede (mijn favoriete productie) en meer. Ik heb onder andere ook een geweldige uitvoering van de Water Music van Handel door hem, en een Boccherini-cd. Ik kocht ooit ook de enkele cd Istanbul 1700 maar daar vond ik eigenlijk weinig aan. Teveel eentonig oriëntaals getokkel. Toen afgelopen zomer het jaarprogramma 23-24 van Gulbenkian bekend werd, stond daar ook dit concert van Jordi Savall bij. Ik twijfelde flink, vanwege die cd, maar goed, toch een kaartje gekocht. Ik moest trouwens snel zijn want Savall is hier zo populair dat zijn concerten bijkans sneller zijn uitverkocht dan Lowlands. Het kan verkeren: dit concert was van een enorme subtiliteit en schoonheid. De acht instrumentalisten, waaronder Savall zelf, speelden de sterren van de hemel in Turkse en Armeense muziek. De uitverkochte zaal hield twee keer drie kwartier zijn adem in, en het programma was zo opgebouwd dat het pas uitbundig applaudisseerde wanneer het daartoe door de muziek uitgenodigd werd. Enkele dagen na het concert beluisterde ik de Istanbul-cd opnieuw, en die kon ik beter waarderen. Maar de sfeer en subtiliteit van het concert ontbreekt op de cd. Wel was de concerttoelichting nagenoeg gelijk aan de tekst in het cd-boekje, met name over Dimitrie Cantemir (1673-1723) waarvan tijdens het concert (en op de cd) een aantal composities werden gespeeld. Ik heb bovenin de naam van de instrumenten overgenomen van het programmablad, alleen Tamboer en Percussie vertaald naar het Nederlands. Van de andere instrumenten ken ik de (eventuele) Nederlandstalige equivalent niet. Enfin, een weblog vol feitelijkheden over een concert met muziek die je anders nooit hoort, maar dat als een van de fijnste van de afgelopen jaren bleek te zijn. Savall liep op krukken, is al over de tachtig, maar wat een gigant!

Opera 4 oktober 2023

Woensdag 4 oktober 2023, Teatro Nacional de São Carlos, Lisboa
Opera van Lissabon

Puccini: Madama Butterfly

Butterfly - Zarina Abaeva

Pinkerton - Carlos Cardoso

Sharpless - Stefan Astakhov

Suzuki - Cátia Moreso
Goro - Marco Alves dos Santos

Coro do Teatro Nacional de São Carlos
Orquestra Sinfónica Portuguesa o.l.v. Antonio Pirolli

Ik ben van de generatie dat er eerst alleen nog langspeelplaten waren. Maar al vrij snel kwam de CD en werd ik een early adapter. Mijn eerste complete opera op CD was Madama Butterfly van Puccini, de Decca-opname o.l.v. Serafin met Bergonzi en Tebaldi. Die viel me enorm tegen en dat heeft me heel lang weerhouden om van deze deze opera te houden. Maar pas sinds niet lang geleden (zie hier de weblog) vind ik Madama Butterfly een van de grandioze opera's uit het kernrepertoire. En daardoor moest ik natuurlijk ook naar deze uitvoering in Lissabon. Vooraf: ik vind Butterfly niet Puccini's meest aangrijpendste. Hoe mooi de muziek ook, en hoe uniek, het is een te voorspelbaar verhaal, en ofschoon La Bohème dat ook is: daarin word je veel vaker met je emoties tegen de wand geplakt. Desondanks: Butterfly behoort met Bohème, Tosca en in mindere mate Turandot tot de top-4 van Puccini, en als ik er een zou moeten kiezen, dan denk ik toch dat het de Bohème wordt. Maar goed, deze uitvoering van Butterfly was werkelijk prachtig. Abaeva en Cardoso zongen in de eerste akte de sterren van de hemel; wat een onverwacht goede bezetting. De tweede akte was niet minder fraai. In de derde akte bleek het toneelbeeld opeens verplaatst van de sfeervol-oriëntaalse uitbeelding naar een harde hedendaagse, en dat viel me rauw op mijn dak. Butterly was opeens een oude eenzame vrouw in een verlopen huiskamer met televisie, met een monotoon flatgebouw op de achtergrond. Ik kwam van een koude kermis thuis. Maar ja, een kennis die vlakbij mij woont ging enkele dagen later naar deze productie en zij vertelde me de clou: huwelijksbedrog is van alle tijden (het is niet voor niets een geaccepteerd Nederlands woord), dus dat vond ze wel een interessante wending. Enfin, je kunt er alles over vinden, maar dit was dus uiteindelijk een productie die 'blijft hangen'. 

Concert 22 september 2023

Vrijdag 22 september 2023, Auditorium Gulbenkian, Lissabon
Maria João Pires, piano
Ignasi Cambra, piano
Lilit Gregorian, piano
Ricardo Castro, piano
Thomas Humphreys, bariton
Gyula Stuller, viool
Antonio Meneses, cello

Schubert: Marches militaires, D733, nr. 1 en 2
Schubert: Klavierstück, D946, nr. 2

Schubert: Frühlingsglaube, D686
Schubert: Wanderers Nachtlied II, D768
Schubert: Nachtstück, D672
Schubert: Fantasie in f, D940
Schubert: Pianotrio nr. 2, D929
Schubert: An die Musik, D547

Verspreid over drie avonden gaven Maria João Pires and friends afgelopen september vier Schubertiades, zoals Schubert zulke gevarieerde avonden met eigen muziek zelf ook gegeven zou kunnen hebben. Ik koos de tweede, vanwege drie Schubertstukken die me zeer lief zijn: het tweede Klavierstück (van de drie), de Fantasie in f voor piano vierhandig en het grootse Tweede Pianotrio. Wisselende bezettingen, waarbij geapplaudisseer tussen de stukken niet op prijs werd gesteld. Alle musici kwamen tegelijkertijd op en schoven aan rondom een grote tafel, met daarop wat versnaperingen en drank. Een kroonluchter maakte het plaatje af. De twee Marches militaires voor piano vierhandig werden mede door een blinde pianiste gespeeld; ze kwam op met een geleidehond die tijdens de uitvoering op zijn gemak voor de piano ging liggen en gemoedelijk de zaal in keek. Daarna speelde Pires, hier in Portugal natuurlijk oneindig populair, het tweede Klavierstück - ach wat is dat toch prachtig! Daarna een paar liederen en dan die twintig minuten durende Fantasie in f, zo weemoedig als Schubert maar zijn kan. Pires speelde hierin samen met Ricardo Castro. Na de pauze het Tweede Pianotrio, bijkans een symfonie voor viool, cello en piano dat drie kwartier duurt. Wat een meesterwerk! Helaas speelde Pires hier niet, maar Ricardo Castro speelde met gloed de dragende pianopartij. Tenslotte nog Schuberts ode aan de muziek. Er was nog wat improvisatiezang tussendoor, maar ik laat dat verder onvermeld omdat ik dat uiterst ongepast en lelijk vond; het deed afbreuk aan de sfeer van de avond. Maar verder: gewoon fijn om alleen maar Schubert te horen!

Concert 14 september 2023

Donderdag 14 september 2023, Auditorium Gulbenkian, Lissabon Gulbenkian Koor en Orkest o.l.v. Lorenzo Viotti

Ligeti: Lux aeterna
Mahler: Symfonie nr. 7

Dit seizoen staan er meer concerten op mijn programma dan vorig jaar, te beginnen met Mahlers Zevende, niet bepaald zijn gemakkelijkste symfonie. Ik volg Lorenzo Viotti op Instagram en daar postte hij een lange video over zijn voorbereiding op de repetities en de drie concerten met dit programma, en vooral over zijn moeilijkheden met deze Zevende. Volgens Viotti zelfs een nog donkerder symfonie dan de Zesde, die hij begin dit jaar dirigeerde (zie hier de weblog). Voorafgaande aan het concert sprak hij in gelijke termen het publiek toe. Ondanks - of misschien wel vanwege - zijn eigen 'strijd' met dit stuk klonk er een uiterst gedetailleerde en overtuigende uitvoering, met relatief langzame tempi. Ik vind het zelf ook een ongemakkelijke symfonie, vooral vanwege dat rare laatste deel; het klinkt alsof Mahler niet meer wist wat hij als slotdeel moest componeren, en dan maar dat carnavaleske rondo schreef. Het eerste deel vind ik daarentegen grandioos, een van Mahlers beste delen. Als tegenhanger van deze donkere symfonie opende het concert met het negen minuten durend Lux aeterna van György Ligeti, een a capella koorstuk waar ik geen chocola van kon maken. Ik weet ook niet zeker of het koor het wel zo zuiver zong. Tijdens de uitvoering van dit stuk was de achterwand gesloten met een zwart doek. Tijdens het eerste deel van Mahlers Zevende ging dat open en keken we weer naar de (inmiddels) nachtelijke binnentuin van het Gulbenkian-complex.

Opera 31 juli 2023

Maandag 31 juli 2023, Convento de Christo Tomar

Handel: Xerxes

Alunos de Ópera da 23e Edicão Curso Internacional de Música Vocal 2023
Orquestra Filarmonica das Beiras o.l.v. Leandro Alves

Een onverwacht cadeautje: een Handel-opera in het prachtige Convento de Christo in Tomar, op een kwartier rijden van mijn huis. Kennissen uit de buurt attendeerden me erop. Gratis toegang, en volle bak op deze maandagavond. Ik ken deze Handel-opera niet, maar hij werd flink ingekort; het duurde alles bij elkaar ruim anderhalf uur. De aria's waren flink korter dan normaal bij Handel; van de gebruikelijke ABA-vorm werd naar mijn idee alleen de eerste A gezongen. Helemaal OK, want zo zat de vaart er goed in. De ambiance was geweldig, en er werd zeer aanstekelijk gezongen en geacteerd door deze groep studenten van een of andere zomercursus. Vlakbij zat een jochie van een jaar of vier, en hij luisterde de eerste driekwartier vol aandacht, daarna ging hij op zijn rug liggen dagdromen. Het orkest speelde zeer vakkundig; het klonk allemaal heel fraai in deze open ruimte. Op de wanden werd zelfs de tekst in het Portugees getoond. De foto hierboven nam ik voor aanvang. Mooie avond!