26 januari 2007

Bruckner 5

De laatste tijd beluister ik meer dan regelmatig de Vijfde symfonie van Anton Bruckner. Ik had al een stuk of vijf uitvoeringen van deze symfonie in de kast staan, waaronder de befaamde opname van Klemperer, en verder o.a. Celibidache en twee opnames door Eugen Jochum: de opname uit de DG-verzamelbox en een live-uitvoering op Philips met het Concertgebouworkest uit het begin van de jaren zestig, opgenomen in het zuidduitse klooster van Ottobeuren. Maar deze hernieuwde belangstelling is te danken aan de werkelijke fenomenale opname van Nikolaus Harnoncourt en de Wiener Philharmoniker. Ik kocht deze opname vorige maand, en het is met afstand de beste uitvoering die van dit werk te koop is; ook de EMI-opname van Klemperer valt hierbij in het niet.
In zijn interview begin jaren tachtig met Jan Brokken bestempelde Bernard Haitink de Wiener Philharmoniker als het ideale orkest voor juist deze Vijfde symfonie van Bruckner. Met name de Finale en dan vooral het grandioze slot daarvan vereist een perfecte balans tussen (lage) strijkers en koperblazers, en dan vormen de Weners toch echt het beste orkest daarvoor. Ik mocht een paar jaar terug het genoegen smaken Haitink met de Wiener Philharmoniker met dit werk te horen (in het Concertgebouw) - de inzet van de eerste fuga in het slotdeel zal ik nooit vergeten. Haitink had eerder al een opname van dit werk met de Wiener gemaakt; ik ken die opname (nog) niet. Maar wat Harnoncourt met dit orkest bereikt is werkelijk superieur. Harnoncourt brengt zijn inzicht van de barok- en classicistische muziek mee; de Weners hun fabuleuze orkestcultuur. Die geniale dubbelfuga in de Finale moest dus wel een ideale uitvoering krijgen. In deze even merkwaardige als meesterlijke contrapuntische symfonie komen deze beide werelden samen in een uitvoering die op alle fronten klopt. Het tweede deel lijkt te snel gespeeld, maar ook hier sta je versteld van de schoonheid van de muziek en de uitvoering. De Finale is natuurlijk het absolute hoogtepunt - compositorisch wellicht het beste wat de Oostenrijkse meester schreef. Onbegrijpelijk dat Brahms niks van Bruckner wilde weten; als je het slotdeel van diens Vierde symfonie naast de Finale van Bruckners Vijfde legt, dan zouden beide heren elkaar toch hebben moeten omarmen?
Bruckners Vijfde is het hoogtepunt van de klassieke symfonie; alles wat Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert in deze muziekvorm ontdekten en uitbouwden heeft Bruckner in zijn Vijfde tot de (theoretische) essentie gesublimeerd. Het is geen dramatisch-emotioneel werk, maar het ontroert door zijn zuiverheid van vorm. Nikolaus Harnoncourt en de Wiener Philharmoniker zorgden voor de perfecte opname van dit meesterwerk. Ik heb de tweede cd met repetitiefragmenten nog niet beluisterd - ik heb daar eigenlijk weinig behoefte aan.
Ondanks alle perfectie door Harnoncourt en de Wiener ga ik nog twee uitvoeringen aan mijn collectie toevoegen. Allereerst de Haitink-opname met de Weners; daarnaast is er een cd uitgebracht van het allerlaatste concert dat Eugen Jochum in het najaar van 1986 met het Concertgebouworkest gaf. Hij was toen ver in de tachtig, en zou een paar maanden later overlijden. Deze Vijfde van Bruckner stond toen op de lessenaars, en ik zat als 21-jarig ventje in de zaal.



6 Comments:

Anonymous Anoniem said...

Hoe vond je de uitvoering olv Chailly begin jaren negentig?
Chailly staat niet bekend als een Bruckner dirigent, maar ik heb toen hele lange lijnen en fraaie accenten gehoord! (Leen Roetman)

11 juli, 2007 13:10  
Anonymous Anoniem said...

In uw mooie collectie van Bruckner 5 mis ik de naam van Gunter Wand. Dit was de allergrootste Bruckner-dirigent !
Er is een geweldige opname met het Kölner Rundfunk Sinfonie-Orchester.

29 juli, 2007 21:36  
Anonymous Anoniem said...

Voor mijn is een van de mooiste uitvoeringen die van Sergiu Celibidach met de Münchner Philharmoniker.

31 december, 2008 13:03  
Anonymous Peter said...

Mijn ideale lezing is tot nu toe die van Karajan uit 1975.
Er is aandacht voor detail maar ook de grote lijn is fenomenaal, en ondanks de trage tempi, verliest de muziek nergens momentum. Ik vind dat veel dirigenten het adagio te snel nemen en Bruckners aanduiding 'sehr langsam'geen recht doen.
Onbegrijpelijk dat Wand zo wordt bejubelt; die geeft een ronduit saaie, a-spirituele uitvoering, die nergens die tinteling teweeg brengt die Bruckner zo interessant maakt.

06 september, 2009 14:34  
Anonymous Wicher said...

Ik ben een groot liefhebber van Bruckner, zij het niet in de eerste plaats van de Vijfde Symfonie. Voor mij was het vierde Bruckner-symfonie die ik leerde kennen, na resp. de Negende, de Achtste en de Vierde en in vergelijking met deze symfonieen heb ik de Vijfde altijd wat minder gevonden - met name het derde deel.

In absolute zin was ik, weet nog heel goed, zeer entousiast over de mijn opname van de Vijfde onder Eugen Jochum (de DG-opname, niet die met Staatskapelle Dresden). Het eerste en laatste deel stralen een (ook voor Bruckner) ongekende levenslust uit. En het thema uit het eerste deel bleef maar rondzingen in mijn hoofd.

Later heb ik nog de uitvoering van Haitink met de Wiener gekocht. Een enorm verschil. Zo langzaam dat het bijna (maar net niet) uit elkaar valt. Zwaar aangezet, waardoor het wel een stuk indrukwekkender wordt dan bij Jochum (zeker het tweede en derde deel), maar eerlijk gezegd ook wel meer een opgave om ernaar te luisteren. Wel met een fantastische bonus: nl. de mooiste uitvoering van Bruckner's Te Deum die mij bekend is.
Meer uitvoeringen ken ik niet, maar naar die uit Ottobueren ben ik wel heel benieuwd.

Met de anonieme reactie over Gunther Wand ben ik het niet eens. Vol verwachting ging ik eens naar het Concertgebouw voor een uitvoering van de Achtste onder Wand. Een slappe uitvoering; zeer teleurstellend. Vlak voor zijn dood dirigeerde Jochum trouwens ook de Achtste in het Concertgebouw - dat was geweldig.

17 november, 2011 16:23  
Anonymous Anoniem said...

Ik denk dat ik de vijfde Bruckners beste symfonie vind qua compositorische vindingrijkheid maar ook qua dramatiek, vooral in het derde deel. Dat scherzo heeft zulk een emotionele diepgang dat het mij altijd haalt uit mijn sombere peinzingen over het leven. Wat daar gebeurt is ongelooflijk. En dan de finale, ongekend wat een meesterwerk. Ik beluisterde laatst de uitvoering met Abbado en de Weners. Ook een topuitvoering, waar de stiltes ook echt onderdeel van de partituur zijn en waar de grote lijn de details inspireert en vice versa. Bruckner, fenomenale componist, soms overschat, soms onderschat. Het gaat bij deze componist om de muziek zelf, de rest is een middel tot communiceren. BJ van Vliet

04 juli, 2019 22:52  

Een reactie posten

<< Home