Opera 30 juni 2025

Maandag 30 juni 2025, Teatro alla Scala, Milaan
Teatro alla Scala

Bellini: Norma

Norma - Marina Rebeka
Pollione - Freddie de Tomaso
Adalgisa - Vasilisa Berzhanskaya
Oroveso - Michele Pertusi
Coro e Orchestro del Teatro alla Scala o.l.v. Fabio Luisi

Naast eerder Verdi, Wagner en Weill ook Norma van Bellini in mijn Scala-abonnement. Ik dacht dat deze opera een vast repertoirestuk zou zijn in dit huis, maar niets is minder waar. De laatste keer dat Norma hier werd gebracht was in 1977, bijna vijftig jaar geleden dus. Met Montserrat Caballé in de titelrol, dat wel. Daarvoor in 1965 (ik weet niet wie toen Norma zong) en twee keer in de jaren vijftig, met Maria Callas. En als je de opera goed beluistert dan is duidelijk waarom die niet zo vaak wordt uitgevoerd. Het is namelijk een hondsmoeilijk stuk vanwege de enorme hoeveelheid subtiliteiten die allemaal heel goed moeten lukken, anders wordt de uitvoering een ramp. Uiteraard vanwege de hoge eisen die Bellini aan de zangers stelt, maar ook koor en orkest moeten in topvorm zijn. Ik weet niet wie het zei, maar ooit zei iemand dat één keer Norma zingen moeilijker is dan alle Brünnhildes uit de hele Ring bij elkaar. En deze avond lukte heel erg veel; het werd voor mij het hoogtepunt van dit abonnement. Het ragfijne doorzichtige orkestgeluid... is er wat mooiers dan hoe Bellini strijkers en de fluit laat zingen? Het Scala-koor zong prachtig sonoor - het priesterkoor in de tweede akte klonk net zo fraai als op mijn cd-opname met Callas (de stereo-opname uit 1960); ook hier trekt Bellini zijn befaamde lange muzikale lijnen. Thuis krijg ik het bij die cd al bijna te kwaad bij dit koor, maar in de zaal rolden de tranen over mijn wangen. Het is allemaal zo subtiel-fragiel-ragfijn. Freddie de Pollione werd na zijn eerste aria door enkele mensen uit het publiek op boe-geroep getrakteerd, maar hij zong prima. Een betere Adalgisa dan Vasilisa Berzhanskaya kon je je niet wensen, en tja: ik had voorheen nog nooit van Marina Rebeka gehoord, maar dat zij als dé Norma van deze tijd wordt beschouwd bleek wel deze avond. Rebeka combineerde dramatische kracht met coloraturen zoals alleen Sutherland die kon voortbrengen. Casta diva kreeg bijkans een langer applaus en toejuichingen dan de aria duurde, en terecht. Ik kan nog lang doorgaan, ook over de niet al te boeiende maar ook niet storende enscenering van Olivier Py, maar dit was wederom een opera-avond om niet licht te vergeten. Ik maakte nog nooit zo'n stil Scala-publiek mee als bij deze uitvoering. Naast me zat een jonge, blonde rondborstige dame uit Zuid-Afrika - ze woont in Stellenbosch, is opera-zangeres en -lerares. Ze maakte een tour door Europa en was voor het eerst in deze zaal. Ze kon haar oren niet geloven. Ook de pauzes kunnen aangenaam zijn in de Scala.

Opera 9 juni 2025

Maandag 9 juni 2025, Teatro alla Scala Milaan
Teatro alla Scala

Wagner: Siegfried

Siegfried - Klaus Florian Vogt
Mime - Wolfgang Ablinger-Sperrhacke
Der Wanderer - Michael Volle
Alberich - Olafur Sigurdarson
Fafner - Ain Anger
Erda - Christa Mayer
Brünhillde - Camilla Nylund
Stimme des Waldvogels - Francesca Aspromonte
Orchestro del Teatro alla Scalla o.l.v. Simone Young

Afgelopen februari in dit theater naar Die Walküre (zie hier), en nu dan het vervolg. De Walküre is misschien wel de meest toegankelijke Wagner-opera, omdat de menselijke en goddelijke emoties vanaf begin tot eind centraal staan, en enorm begrijpelijk zijn. In Siegfried ontwikkelt zich dat menselijk-emotionele (de goddelijke gaat erin ten onder) minder direct, pas aan het eind van de tweede akte, en dan ben je al ruim twee uur verder. Siegfried moet eerst dat zwaard in elkaar smeden, en ermee de draak verslaan, Mime doden, en dan is hij helemaal alleen. Maar dan begint het écht. Zulke verrukkelijke muziek in die eerste akte - het smeden van het zwaard (Schmiedelied): fantastisch! Dan in de tweede akte de confrontatie tussen Alberich en Wanderer (Wotan) - voor het eerst sinds de Rheingold: Wagner excelleert in confrontaties. De derde akte is in alle opzichten de kern van deze opera. Eerst de geweldige confrontatie tussen Wanderer en Erda, dan tussen Wanderer en Siegfried, en vervolgens dat hemelse stuk waarin Siegfried (hoe eenzaam) de rots beklimt waar Brünnhilde slaapt, en haar uiteindelijk wakker kust enzovoort. Het zijn hemelse momenten, onmogelijk om in woorden te vatten, en het zag er in deze Scala-uitvoering prachtig uit, maar met Vogt, Volle, Mayer en Nylund en o.l.v. Simone Young klonk het allemaal onvergetelijk prachtig; Vogt was werkelijk de beste Siegfried die je je kunt voorstellen. Dat abonnement dat ik in een vlaag van verstandsverbijstering kocht - soms word je kennelijk van elders gestuurd! Bovenin de foto nadat Siegfried Brünnhilde heeft wakker gekust, hieronder de confrontatie tussen Mime en Wanderer uit de eerste akte.

Opera 20 mei 2025

Dinsdag 20 mei 2025, Teatro alla Scala Milaan
Teatro alla Scala

Weill Triptych 

Die sieben Totsünden 

Anna I - Alma Sadé 

Anna II - Lauren Michelle 

Bruder I - Elliott Carlton 

Hines Mutter - Andrew Harris 

Vater - Matthäus Schmidlechner 

Bruder II - Michael Smallwood 

Actor - Geoffrey Carey

Mahagonny Songspiel 

Jimmy - Andrew Harris 

Bobby - Elliott Carlton Hines 

Billy - Michael Smallwood

Charlie - Matthäus Schmidlechner 

Jessie - Lauren Michelle 

Bessie - Alma Sadé 

Actor - Geoffrey Carey 

The Songs of Happy End 

Sam Worlitzer - Elliott Carlton Hines 

Die Fliege - Natascha Petrinsky 

Lilian Holiday - Wallis Giunta 

Jane - Lauren Michelle 

Mary - Alma Sadé 

Ein Mann - Matthäus Schmidlechner 

Hanibal Jackson - Michael Smallwood 

Die Leute - All soloists 

Actor - Geoffrey Carey

Orchestra del Teatro alla Scala o.l.v. Riccardo Chailly

Toen ik in een vlaag van verstandsverbijstering in een paar muisklikken voor dit seizoen een opera-abonnement in de Scala van Milaan kocht (overigens geen seconde spijt daarvan!), wist ik dat ik enkele producties niet de moeite en kosten van het heen en weer vliegen, bnb regelen etc. waard vond. Maar deze productie met drie stukken van Kurt Weill, gedirigeerd door Chailly: daar moest ik heen. En dat terwijl ik eigenlijk volledig onbekend ben met de muziek van Weill. Ik heb niks van hem op cd, hoorde weliswaar ooit Die sieben Todsünden in de Doelen in Rotterdam o.l.v. Simon Rattle. Ik was 17 en had nauwelijks concertervaring. Ik kan me er alleen van herinneren dat ik er niks van snapte. Maar als Chailly dit in de Scala op de lessenaars zet, dan moest dat wel iets veelbelovends zijn. En ja, het was werkelijk een geweldige avond. Bij elkaar twee uur muziek, drie stukken met ieder een eigen sfeer, geacteerd en gezongen door een vaste kern zangers aangevuld met anderen. En dat voor een zaal die slechts voor driekwart gevuld was, en grotendeels met ouderen in avondkledij cq. maatpak. Maar: om half elf was het applaus luid en jubelend. Hier was een perfecte show gegeven waarin alles klopte. De zangers hadden afwisselend de hoofd- of een bijrol, en zongen allemaal prachtig. Ze acteerden daarnaast alsof dat hun professie was. En tja, dan het orkest: saxofoons, veel slagwerk... wie bekend is met de muziek van Weill, weet welke klankkleuren en bijpassend instrumentarium hij voorschrijft. Chailly is een meester in scherpte, detailwerking, ritme. Een lust voor het oor. Ook voor het oog: er werd gedanst, gestorven, geliefkoosd, gedronken en gefeest etc. The Songs of Happy End werd het hoogtepunt. Een collectie liederen van allerlei aard, prachtig uitgebeeld. Ik ben net thuis van een fenomenale Siegfried (volgt/zie hierboven), maar deze Weill-Triptych had ik niet willen missen.

Recital 8 april 2025

Dinsdag 8 april 2025, Auditorium Gulbenkian Lissabon
Matthias Goerne, bariton
Maria João Pires, piano

Schubert: Winterreise

Toen een klein jaar geleden het Gulbenkian-jaarprogramma in de verkoop ging, was dit concert het eerste waar ik op intekende. Hier moest ik heen. En dat terwijl ik huizenhoog opzag tegen de Winterreise: zoveel Traurigkeit... Ik heb al eeuwen meerdere uitvoeringen op cd (die van Fischer-Dieskau en Gerald Moore was een van de eerste cd's die ik eind jaren tachtig kocht), maar ik beluisterde deze cyclus al heel lang niet meer, ik kan niet herinneren wanneer überhaupt. Kennelijk heb ik die eerste cd in het begin vaker opgezet, want tijdens dit concert kwamen alle 24 liederen me bekend voor. Hoe dan ook, dit werd een onvergetelijk concert. Ik heb ook Goerne's opname uit de complete Schubert-liederencollectie van Hyperion, en daarop klinkt hij (nu beluisterend terwijl ik dit schrijf) jong en fris, terwijl tijdens dit concert veel meer gerijpt en zwaarder. Maar wat een autoriteit. Volledig uit het hoofd, bracht hij ieder Lied zowat als een statement. Maar goed, de pianopartij is bij de liederen van Schubert net zo belangrijk en Maria João Pires, ze is 80!, deed in kracht niet voor Goerne onder. De zaal luisterde ademloos, maar dat dwongen Goerne en Pires ook af. En vooral ook Schubert. Je buigt als luisteraar voor de onbegrensde schoonheid van zijn muziek. De foto hierboven nam ik tijdens het stormachtige applaus na de uitvoering. 

Recital 16 februari 2025

Zondag 16 februari 2025, Auditorium Gulbenkian Lissabon
Yefim Bronfman, piano

Mozart: Pianosonate nr. 12, KV332
Schumann: Arabeske
Debussy: Images, boek 2
Tsjaikovski: Grande Sonata, op. 37

Yefim Bronfman hoorde ik in Amsterdam vele malen, zie de solistenlijst hiernaast. En voor ik de weblog in 2005 startte nog meerdere keren; in mijn geheugen staat de geweldige uitvoering van Brahms' Eerste pianoconcert met het KCO o.l.v. Chailly nog helder voor de geest. Zijn opnames van de pianoconcerten van Beethoven met David Zinman zijn werkelijk prachtig. Bronfman is een gigant, zijn solo-recital in Lissabon kon ik dus niet missen. Hij ziet eruit als een heuse klavierleeuw, speelt zonodig ook, maar in Mozart en Schumann speelt hij vooral poëtisch. Na de pauze de ruim een half uur durende sonate van Tsjaikovski, geen meesterwerk en daarom onbekend, maar Bronfman deed mij en het publiek ademloos luisteren. Als toegift de bekende (en hondsmoeilijke) Prelude op. 23 nr. 5 van Rachmaninov. Briljant en feilloos gespeeld - zo beëindig je een gaaf recital!

Opera 12 februari 2025

Woensdag 12 februari 2025, Teatro alla Scala Milaan

Teatro alla Scala

Wagner: Die Walküre

Siegmund - Klaus Florian Vogt

Sieglinde - Elza van den Heever

Hunding - Günther Groissböck
Wotan - Michael Volle
Brünnhilde - Camilla Nylund
Fricka - Okka von der Damerau
Orchestro del Teatro alla Scala o.l.v. Simone Young

Ik schreef twee maanden geleden (hier) dat ik in een (half-dronken) vlaag van verstandsverbijstering een abonnement op de Scala in Milaan had gekocht, vooral vanwege La forza del destino van Verdi die bovenaan mijn bucket list stond om in dat theater te horen. Het abonnement bevat enkele no-goes en twijfelgevallen (ik ben per keer zo'n 400 euro kwijt aan vlucht en bnb), maar goed, deze volgende op de abonnementenlijst was een must-go. Ik hoorde Die Walküre één keer concertant in het Concertgebouw o.l.v. Haitink met (toen nog) zijn Covent Garden-orkest voordat ik in 2005 deze weblog startte, en verder zo'n keer of vijftien in het Muziektheater in de regie van Pierre Audi (zie hier de laatste weblog daarvan). Tja, dan ga je opeens naar een andere Walküre, maar hoe anders en hoe goed was deze in de Scala. Regisseur David MacVicar koos voor een duistere, maar bovenal partituurgetrouwe uitbeelding. Meest in het oog springend: de paarden waarmee Brünnhilde en haar zusters het toneel bestormden. Acrobaten op buigzame stelten, met erboven een paardenkop. Bij het begin van de tweede akte waar Brünnhilde met haar zware hojotoho's opwachting maakt, vond ik dat gespring van haar paard storend, maar in de Walkürenritt in de derde akte bleek dat gespring opeens subliem. Bij Audi was die Walkürenritt zeer gestileerd, hier was het volledige chaos, maar hoe helder klonken de acht dames: iedere stem was glashelder te horen. Maar goed, verder was dit een fantastische Walküre. Om te beginnen in de eerste akte Klaus Florian Vogt als Siegmund - ik hoorde hem eerder in Die tote Stadt van Korngold (ook voordat ik deze weblog begon), als Kaiser in Die Frau ohne Schatten in Amsterdam (de eerste keer van de drie hier) en concertant bij het KCO als Lohengrin (hier) en vaker nog. Hij heeft een jongensachtige stem, en ik was enorm benieuwd hoe hij Siegmund zou zingen. Nou, hoe jongelings wil je het hebben. Elza van den Heever was zijn tegenspeelster, en zij moest er even inkomen, maar het slot van de eerste akte was grandioos, en in de tweede en derde akte zong ze werkelijk geweldig. En dan Michael Volle en Camilla Nylund als Wotan en Brünnhilde. Zowel in de tweede als de derde akte hebben ze essentiële confrontaties, en ze zongen beiden sonoor, met autoriteit. Camilla Nylund (ik hoorde haar ook in die concertante Lohengrin (hier) en vorig jaar als Kaiserin in Die Frau ohne Schatten in Dresden (hier) is een van de leidende Brünnhilde's van deze tijd, en dat bleek. Sonoor, trefzeker, krachtig. Volle was een autoritaire Wotan, maar in zijn Abschied ontroerend. Maar dan: dit was mijn eerste uitvoering geleid door een vrouwelijke dirigent, en wat voor een! Simone Young begon de tweede akte zonder buiging naar de zaal, maar aan het begin van de derde klonken duizenden brava's. Ze leidde het Scala-orkest met autoriteit, en met gevoel, en wat klonk alles mooi. Ik hoorde details die ik nog nooit eerder had gehoord (en ik ken deze opera van maat tot maat)!  Enfin, het is allemaal nog te vers en te geweldig, maar ik verheug me enorm op het vervolg - ook in mijn abonnement - Siegfied in juni a.s. Ook met Vogt (nu in de titelrol) en Nylund, en gedirigeerd door Simone Young. Naast Brünnhilde ging ook de paard-acrobaat in slaap - in juni worden beiden door Siegfried wakker gemaakt. Ik kan niet wachten!

Concert 22 december 2024

Zondag 22 december 2024, Auditorium Gulbenkian, Lissabon
Hespèrion XXI o.l.v. Jordi Savall

Fantasieën, Strijdmuziek en Dansen

Het laatste concert van het jaar bood 24 composities, een bonte hoeveelheid muziek uit 1550 tot 1700, van in totaal 22 verschillende componisten. De stukken werden doorlopend in groepen van zes gespeeld, met een zekere climax in virtuositeit. Hoewel ik voor de pauze het allemaal wat 'meer van hetzelfde' vond klinken, stond de kwaliteit van de uitvoeringen buiten kijf. Na de pauze meer variatie en levendigheid, en de laatste delen waren ronduit spectaculair. Savall, inmiddels ruim over de tachtig, voerde met zijn Viola da gamba soprano de boventoon; wat een autoriteit heeft hij toch. Eigenlijk maakt het niet veel uit met welk programma hij naar Lissabon komt - dit was het derde concert dat ik hier van hem bijwoonde: het is steevast bijzonder.